Bu ulduz sistemində nə baş verib? - 100 il sonra...

Ötən 20-ci əsrdə Beta Pictoris ulduz sistemində "travmatik" hadisə baş vermiş ola bilər.

Demedia.az xəbər verir ki, “Keçən əsr” ifadəsi o qədər də yaxın görünməsə də, 13,8 milyard illik kainatda baş vermiş kosmik hadisəni düşündükdə bunun çox yaxınlarda baş verdiyini rahatlıqla deyə bilərik.

Yerdən təqribən 63 işıq ili uzaqlıqda yerləşən və Cənub Yarımkürəsindən çılpaq gözlə görünən Piktor Bürcünün bir hissəsi olan Beta Pictoris, müşahidələr zamanı orbitində ən az iki planetin olduğu müəyyən edilib. Bir qrup alim NASA, Avropa və Kanada kosmik agentlikləri ilə birgə kosmosa göndərilən James Webb Kosmik Teleskopundan istifadə edərək Beta Pictorisdə maraqlı bir şeyin baş verdiyini aşkar ediblər.

Bu gün ən güclü müşahidə alətlərindən biri olan JWST sayəsində Beta Pictoris ətrafındakı toz buludunda pişik quyruğu kimi uzanan yeni bir quruluş kəşf edildi.

Açıqlamada, "Daha əvvəl biz görünən işıq tezliyində yer üzündən edilən müşahidələrdə bu xüsusiyyəti görmək üçün həssaslıq və qətnaməyə çata bilmirdik. Bunu Webb ilə əldə edə bildik."

Teleskoplarla aparılmış əvvəlki müşahidələrdə müəyyən edilmişdir ki, Beta Pictorisdə asteroidlər, kometlər və digər kiçik planetə bənzər strukturlar səbəb olduğu iki “zibil” diski var. Bu disklərdə planetlərin əmələ gəldiyi proqnozlaşdırılır.

Webb ilə müşahidələr aparan tədqiqatçılar, kompüter modelləşdirməsi sayəsində bu toz diskinin son 100 ildə baş vermiş kosmik hadisənin nəticəsi ola biləcəyini düşünürlər.

James Webb Kosmik Teleskopu Beta Pictoris sisteminin yeni fotosunu çəkib. Foto: NASA / ESA / CSA / STScI / Christopher Stark / Kellen Lawson / Jens Kammerer / Marshall Perrin
Araşdırmanın müəlliflərindən olan Marshall Perrin mövzu ilə bağlı bunları deyir:

"Toqquşma kimi bir şey baş verir və çoxlu toz yaranır. Bu toz əvvəlcə mənbəyi ilə eyni orbitdə hərəkət edir, lakin sonra o da yayılmağa başlayır".

Perrin həmçinin deyir ki, ulduzun işığı ən kiçik toz hissəciklərini ulduzdan daha sürətlə uzaqlaşdırır, böyük parçalar isə o qədər də sürətlə hərəkət etmir və uzun bir toz “quyruğu” əmələ gətirir.

Webb Kosmik Teleskopunun müşahidələri də bu iki toz diski arasında temperatur fərqlərini ortaya çıxardı. Bu o deməkdir ki, müxtəlif temperaturda olan disklər müxtəlif materiallardan ibarətdir. Görünən işıqla baxdıqda, ikinci diski və "toz quyruğu"nu təşkil edən material qaranlıq görünür. Lakin Webbin infraqırmızı görmə qabiliyyəti ilə sahə parlayır.

Quyruğun parlaqlığını nəzərə alan komanda, tapılan tozun miqdarının 16 milyard kilometrlik böyük bir əsas asteroid qurşağı qədər olduğunu bildirir.

Sistemin dağıntı disklərinin bu yeni toqquşması 2014-cü ildə Atacama Large Millimeter Array (ALMA) tərəfindən aparılan müşahidələri də izah edə bilər. ALMA əvvəlki müşahidəsində bu "pişik quyruğu" yaxınlığında karbonmonoksit konsentrasiyasını müşahidə etmişdi. Halbuki, ulduzun şüalanması ilə buradakı dəm qazı bir əsr ərzində yox olmalı idi. Burada qazın hələ də qalması da eyni hadisənin nəticəsi kimi görünür.

Əgər belədirsə, Beta Pictoris sistemi tədqiqatçıların düşündüyündən daha mürəkkəb və xaosla doludur.

Aysun / Demedia.az