22 milyon il əvvəl yoxa çıxan meşə tapıldı!
Panama kanalında bir adada mövcud olan manqrov meşəsi 22 milyon il əvvəl şiddətli vulkan püskürməsi nəticəsində kül altında basdırılana və sonra daşlaşan lavaya qədər böyüdü və çiçəkləndi və planetdən silindi. Smithsonian Tropik Tədqiqat İnstitutunun alimləri Barro Kolorado adasında bir vaxtlar mövcud olmuş ağacların qalıqları tapıblar.
Demedia.az xəbər verir ki, öz unikal xüsusiyyətlərini hələ də qoruyub saxlayan cəmi 121 taxta parçası tapılıb. Komanda çoxdan itirilmiş meşəni yenidən kəşf etməklə yanaşı, onun bu gün Yer kürəsində görünməyən bir növlə dolu olduğunu da müəyyən etdi.
Fosil dəlilləri göstərir ki, laharın yaranmasına nəhəng vulkan püskürməsi səbəb olub. Lahar; Bu, suyun, palçığın, külün və qayanın şiddətli axını deməkdir. Laharlar son dərəcə kaustik ola bilər, 140 metrə qədər dəhşətli dərinliyə çatır və yolundakı hər hansı bir quruluşu məhv edə bilər. Lakin o, həm də maye beton kimi o qədər sürətli işləyir ki, hətta bitki və heyvanların çürüməsinə imkan vermir.
Laharın silisiumla zəngin suları canlılara sızaraq onların toxumalarını daşlaşdırdıqda, yaxşı qorunmuş fosillər ortaya çıxır. Alimlər fosilləri Barro Kolorado adasındakı bir çayda tapıblar.
Alimlər parçaları mikroskop altında araşdırarkən B, D, H və I kodlu şəkillərdə su kanallarının hələ də açıq şəkildə göründüyünə diqqət çəkirlər.
Təxminən 23 milyon il əvvəl, Erkən Miosen Epoxasında Cənubi Amerikada böyük quru kütlələri və Karib plitəsi toqquşaraq Panama və Mərkəzi Amerikanın qalan hissəsinin landşaftını formalaşdırdı.
Barro Kolorado adası kimi tanınan yüksəliş də bu dövrdə formalaşacaq. Tədqiqatın müəllifləri bildirirlər ki, meşənin kənarlarında manqrov meşəsi var və orada ağaclar təxminən 40 metr hündürlüyə qədər böyüyür.
Çöküntü nümunələri göstərir ki, meşə duz və şirin suyun qovuşduğu ərazidə böyüyərək manqrovlar üçün ideal şərait yaradır. Bölgədə başqa ağac qalıqlarının olmaması digər növlərin bu yaşayış mühitində yaşamasının çətin olacağını deməyə əsas verir...
Nəhəng manqrov meşəsi üçün ideal şərait yaradan təkcə şirin və duzlu suyun görüşü deyil. Miosen dövründə atmosferdə karbon qazının konsentrasiyası indikindən xeyli yüksək idi; bu gün bu dəyər təxminən 419 ppm-dir. O zaman sözügedən dəyər milyonda 500 hissədən (ppm) çox idi.
Ağaclar böyümək üçün CO2 istehlak etdiyi üçün tədqiqat müəllifləri bu qədim növlərin müasir manqrovlardan daha yüksək hündürlüklərə çata biləcəyi qənaətinə gəliblər. Alimlər ağacı Sonneratioxylon barrocoloradoensis adlandırdılar; birinci hissə onun aid olduğu cins və bu gün də mövcud olan qrupdur. Adının ikinci hissəsi onun böyüdüyü yer, Barro Kolorado adasını göstərir.
Bu növün hələ də Sonneratioxylon cinsində bəzi canlı qohumları var, lakin bunlar yalnız Cənub-Şərqi Asiyada rast gəlinir; heç biri Cənubi və ya Mərkəzi Amerikada qalmayıb. Xəbərlərdəki tapıntılar Paleocoğrafiya, Paleoklimatologiya, Paleoekologiya jurnalının 2024-cü il mart sayında dərc olunacaq.
Bir sözlə, Barro Kolorado adasını meydana gətirən geoloji fəaliyyətlər həm də bu qədim meşənin sonu demək idi. Meşə yarandıqdan bir müddət sonra, təxminən bir milyon il sonra yerli vulkan püskürdü.
Onun külü və qayaları mövcud su və palçıqla birləşərək ağacları laharda örtür. Müəlliflər ağac qalıqlarını əhatə edən vulkanik qumdaşı da daxil olmaqla, fosil dəlillərinin ağacların üzərinə qoyulan şeyin tək bir kütləvi püskürmə olduğunu irəli sürdüyü qənaətinə gəldilər.
Amma sözügedən meşə yəqin ki, tək deyildi.
Tədqiqat müəllifləri Miosen dövründən bəri bu yerli yox olmaların bütün dünyada baş verdiyini irəli sürürlər. Axı bu meşəni yaradan və məhv edən eyni şərait dəyişən Yer kürəsinin hər yerində baş verirdi: Planetin yerdəyişən plitələri quruları itələdi, sonra manqrovlar əmələ gəldi və vulkanik fəaliyyət onları məhv etdi...
Aysun / Demedia.az
