2032-ci ilə qədər tam təmiz olacaq ada...

Baltik dənizində 40 min əhalisi olan bu kiçik ada bozulmamış təbiəti və füsunkar balıqçı kəndləri ilə məşhurdur.

Demedia.az xəbər verir ki, Danimarkanın hər yerindən daha çox günəş işığı aldığı və hər il minlərlə turist tərəfindən ziyarət edildiyi üçün 'günəş adası' olaraq da tanınır.

Ancaq təbii ki, Bornholm da planetimizin üzləşdiyi problemlərdən öz payına malikdir. 70-80-ci illərdə adanın iqtisadiyyatı əsasən balıqçılıqdan asılı idi. Bununla belə, Baltik dənizində balıqların azalması və Danimarkanın balıq ovu kvotalarını özəlləşdirməsi səbəbindən bir çox kiçik balıqçılar yoxa çıxıb.

Və Bornholm özünü yenidən kəşf etməli oldu. Danimarka standartlarına görə ada kasıb sayılır; burada yerlilər ölkə üzrə orta göstəricidən təxminən 20 faiz az qazanırlar.

2018-ci ildə adanın tullantı bölməsi BOFA-nın rəhbəri təyin edilən Jens Hjul-Nielsenin ağlına belə bir fikir gəlib.

“Biz Kopenhagendəki mərkəzi hökumətə gedəndə mesajımız demək olar ki, həmişə eyni idi: biz Bornholmdanıq, bu, o və ya digər məsələ ilə bağlı problemlərimiz var. Bizə bir şəkildə kömək edə bilərsənmi?”

Bornholmun həmişə arxa planda qalmasından bezmişdi. Maraqlıdır, “problemimiz var” əvəzinə “həllimiz var” desəydilər, necə olardı? Həll cəsarətli idi: ada 2032-ci ilə qədər sıfır tullantıya getməyə söz verdi, yəni heç bir tullantı yandırılmayacaq və atılmayacaq.

Danimarka adambaşına ən çox tullantı istehsal edən Avropa ölkələri sırasındadır
2032-ci il həm də hazırda demək olar ki, təkrar emal olunmayan zibilləri yandıran Bornholm yandırma zavodunun ömrünün sonuna çatacağı il idi. Onu əvəz etmək əvəzinə, Hjul-Nielsen düşündü, niyə hamısını birlikdə aradan qaldırmayaq?

Bu çox çətin işdir, çünki danimarkalılar Avropa İttifaqında adambaşına ən çox tullantı istehsal edən ölkələr sırasındadır. Tullantıların idarə edilməsi üzrə ekspert və Nyu-Yorkdakı Sent Lourens Universitetinin ətraf mühit kimyası professoru Pol Konnetin sözlərinə görə, bu, Danimarkanın “yandırma tələsinə düşməsi” ilə bağlıdır. “Düşünürəm ki, onlar yəqin ki, bunu atmaq kimi görmürlər. "Onlar əmindirlər ki, bu, yaxşı bir şeydir" dedi.

Adada hər il 80 min ton tullantıdan yüzdə 70-i təkrar emal edilir. (Getty Images)
Çünki Danimarkada Danimarkalılar tərəfindən istehsal olunan və başqa yerlərdən gətirilən tullantıları yandıraraq mərkəzi istilik sistemlərini və elektrik şəbəkələrini enerji ilə təmin edən 23 “ən müasir” yandırma zavodu var. Bu “enerji israfına” strategiyası Danimarkanı bu sahədə qlobal qabaqcıl etdi və keçmişdə yaşıl həll yolu kimi yüksək qiymətləndirildi.

Bununla belə, zibil yandırmaq istixana qazı emissiyalarına səbəb olur ki, bu da Danimarkanın 2030-cu ilə qədər emissiyaları 70 faiz azaltmaq məqsədi ilə üst-üstə düşmür. Həm də təkrar emaldan daha az enerji və resurs qənaət edir. Bütün bu səbəblərə görə hökumət 2030-cu ilə qədər yandırma fəaliyyətini üçdə bir azaltmaq istəyir.

Jens deyir ki, Bornholmdakı 80.000 ton tullantıların təxminən 70 faizi hər il təkrar emal olunur. Bunun təqribən 25 faizi yanır, zəhərli maddələrdən ibarət olan və yandırılması mümkün olmayan sonuncu 5 faizi isə boş yerə gedir.

Sıfır tullantı adanın yeganə "yaşıl məqsədi" deyil

Ada hazırda elektrik və istilik ehtiyaclarının böyük hissəsini külək enerjisi, günəş enerjisi, bioqaz və davamlı biokütlənin birləşməsindən təmin edir; Növbəti 18 ayda daha çox bərpa olunan enerji qurmağı planlaşdırır. 2025-ci ilə qədər enerji sektorunda karbon neytral olmağı hədəfləyir.

Bornholm-un sıfır tullantı vizyonunun əsas strategiyalarından biri üzvi tullantıların və ya biokütlənin potensialından istifadə etməkdir. BOFA-da sıfır tullantı layihəsi meneceri David Christensen bunu təkrar emal edilməsi xüsusilə çətin olan uşaq bezlərindən kompost istehsal edən pilot layihə ilə sınaqdan keçirir. Birdəfəlik uşaq bezlərinin parçalanması 500 ilə qədər çəkə bilər və əksəriyyəti bioloji parçalanmayan materiallardan hazırlanır və zibilxanaya atılır.

“Məqsədimizi açıqlayanda insanların bizə lağ etmək üçün verdiyi ən çox verilən suallardan biri “bezi ilə nə edəcəksən?” idi”, - deyə Kristensen bildirib. Bunlar neft-kimya və polimerlərdən ibarətdir; Onu yandırmaq və ya atmaqdan başqa bir şey etmək çox çətindir. "Burada biz bütün sistemi potensial olaraq dəyişə biləcək texnologiyanı sınaqdan keçiririk" deyir.

Aysun / Demedia.az