1996-cı ilin xəritəsi nə deyir? - Türkiyədəki zəlzələ ilə bağlı yeni məlumatlar

Düz 1 il əvvəl, 2023-cü il fevralın 6-da Türkiyədə baş vermiş və böyük dağıntılara səbəb olan zəlzələ fəlakətinin acısını bu gün də hiss edirik.

Demedia.az xəbər verir ki, fəlakətdən sonra günlər və hətta aylar ərzində çoxsaylı zəlzələlər qeydə alınıb.

Ancaq bir çox xəbərlər 1 ildən sonra da qüvvədədir. Bir zəlzələ olan ölkədə yaşanan ağrıları və reallıqları “unutmamaq” çox daha həyati əhəmiyyət kəsb edir ki, bir daha belə ağrıları yaşamasın.

1989-cu ildə yerli seçkilərdə Tavşancıl Bələdiyyə Başçısı seçilən Salih Gün vəzifəyə başlayan kimi elm adamlarına müraciət etdi; Bölgənin fiziki hesabatını və yerüstü tədqiqatını hazırladı. Çünki Tavşancıl Şimali Anadolu Fay Xəttində yerləşən yaşayış məntəqəsi idi.

Tavşancıl Bələdiyyə Başçısı seçilən Gün mətbuata açıqlamasında bunları deyib:

"Universitet şəhərimizə zəlzələ zonası hesabatı verdi. Bizə tövsiyə etdi ki, ən çoxu üç mərtəbəsi olan binalara lisenziya verilsin. Bu hesabatı ciddi şəkildə icra etmək bizim üçün bir öhdəlik idi. Hesabatları nəzərə alaraq, üç mərtəbəli binalara lisenziya verdik. Şəhərin qayalıq və hündür yerlərində mərtəbəli binalar, digər yerlərdə isə iki mərtəbəli binalar. Biz rayonlaşdırma planımızı hamı üçün hazırlamışıq".

Kahramanmaraş faciəsindən sonra gündəmə gələn və 1996-cı ildə nəşr olunan xəritədə əslində sonrakı illərdə baş verəcəklər haqqında məlumatlar var idi. Xəritədəki "mümkün seysmik boşluqlar" 1999 və 2023-cü illərdə yaşadığımız zəlzələ fəlakətləri üçün "dəqiq nöqtə" adlandırılacaq qədər dəqiq idi.

Geologiya Mühəndisləri Ramazan Demirtaş və Rüçhan Yılmaz tərəfindən 28 il əvvəl 1996-cı ildə nəşr olunan 'Türkiyənin Seysmotektonikası' adlı araşdırmaya daxil edilən bu xəritə, mümkün seysmik boşluqların qırılmalara görə paylanmasını göstərir.

Araşdırmada belə deyilir:

“Şərqi Anadolu qırılması bizim əsrdə və əvvəlki əsrdə olduğu kimi seysmik cəhətdən çox sakit bir dövr yaşayır. Bu qırılmada seysmik boşluqların paylanması onu göstərir ki, növbəti əsrdə Şimali Anadolu qırağında 1939-1967-ci illərdəki zəlzələ seriyasına bənzər zəlzələ silsiləsi baş verə bilər. Bu nasazlıq 1939-cu il Ərzincan zəlzələsinə bənzər böyük bir zəlzələnin baş verməsinə səbəb ola bilər ki, bu da nasazlığın qısa müddətdə tamamilə qırılmasına səbəb ola bilər. Ona görə də Şərqi Anadolu qırağında bu seysmik boşluqlar ətrafında araşdırmaların gücləndirilməsi zəlzələ təhlükəsinin müəyyən edilməsi və onun zərərlərinin minimuma endirilməsi baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir”.

Zəlzələ zamanı bizi həyata bağlayan bu köşələr haqqında mənfi xəbərlər zəlzələlərdən sonra sosial media və xəbər saytlarında tez-tez görünür. Dekorasiyasını korladığı üçün evini kəsdirənlər, su və ya elektrik xətlərini keçmək üçün deşik açanlar, dükanlarına yer açmaq üçün sütunları tamam sökənlər...

Nümunələr təəssüf ki, saysız-hesabsızdır. Zəlzələ ölkəsində yaşadığımızı nəzərə alsaq, ekspertlərin evlərin və binaların sütunlarının kəsilməsi və ya zədələnməsi risklərini izah etdiyi xəbərimizdə belə bir vəziyyətdən şübhələndiyiniz zaman nə etməli olduğunuz barədə məlumatlar da yer alır.

6306 saylı Şəhər Çevrilmə Qanunu binalarda zəlzələlərə qarşı nələrin edilməsi lazım olduğunu təyin edən ən əsas qanunvericilik çərçivəsidir. Bu qanuna uyğun olaraq zədələnmiş və ya zəlzələyə davamlı olmayan binalar sökülərək yenidən tikilir.

Halbuki təkcə İstanbulda 40 min, Türkiyə daxilində isə 400-500 min zəlzələ riski olan bina var. Bəzi ekspertlərin fikrincə, bu rəqəm milyonlara çatır. Bu şəraitdə bütün köhnə tikililərin sökülməsi və yerində yenilərinin tikilməsi zaman baxımından çox çətin bir prosesdir.

Bu zaman ağlımıza belə bir sual gəlir: Transformasiyaya binanın möhkəmləndirilməsi işlərinin əlavə edilməsi bu problemlə mübarizədə hansı rolu oynaya bilər?

Zəlzələ mühəndisi Prof. Dr. Mustafa Erdik binanın möhkəmləndirilməsinin ən azı transformasiya qədər etibarlı bir seçim olduğunu və bunun mövcud imkanlardan və imkanlardan düzgün istifadə etmək demək olduğunu vurğulayır.

TBB-nin ictimaiyyətlə paylaşdığı bələdçidə zəlzələdən zərər çəkmiş vətəndaşların hüquqları ətraflı müzakirə edilir və izah edilir.

Dünyadakı zəlzələlərin 80 faizinin baş verdiyi “Sakit Okean Atəş Halqası”nda yerləşən bu ölkə tarixi boyu sunami, tayfun və vulkan kimi bir çox təbii fəlakətlərlə üzləşib.

Beləliklə, Yaponiya fəlakətlərlə mübarizədə acı təcrübəsini təhsil sisteminə və mədəniyyətinə necə inteqrasiya edə bildi?

Aysun / Demedia.az