Canavarlarla bağlı inanılmaz araşdırma - 26 ildir ki...
Canavarların davranışlarını və 229 canavar üzərində qan analizlərini araşdıran 26 illik araşdırma, xüsusilə pişiklərdən insanlara keçməsi ilə məşhur olan Toxoplasma gondii parazitinin canavarların sürü lideri olma ehtimalını 46 dəfə artırdığını ortaya qoydu.
Demedia.az xəbər verir ki, aparılan araşdırmalara görə, görünən odur ki, bu parazitin təbiətdəki təsiri bu günə qədər çox araşdırılmayıb və onun ekosistemlərə və heyvanların davranışlarına təsiri danılmaz dərəcədə böyükdür.
Əgər pişiklə yaşayırsınızsa, bu parazit haqqında daha əvvəl eşitmiş ola bilərsiniz. Bu mikroskopik orqanizm yalnız pişiklərin bədənlərində çoxalda bilən və oradan demək olar ki, bütün istiqanlı heyvanlarda yaşaya bilən bir canlıdır. İnsanlarda parazitin yaratdığı xəstəlik olan toksoplazmoz bütün qeydə alınan ölümlərin yalnız 0,08%-ni təşkil edir. İmmunitet sisteminin zəif olduğu hallarda, ensefali kimi nəticələrə səbəb ola bilər. Bununla belə, evinizdə pişikdən qorxmaq lazım deyil, çünki digər xəstəliklərlə müqayisədə ölüm nisbəti son dərəcə aşağıdır və bu cür ölümlər xüsusilə inkişaf etməmiş ölkələrdə baş verir.
Pişikdən başqa bir heyvana keçdikdən sonra parazit reproduktiv dövrünü davam etdirmək üçün pişiyə qayıtmalıdır. Buna görə də, yoluxmuş heyvanın bu istiqamətdə davranışına təsir göstərə bilər.
Məsələn, parazitə yoluxmuş siçovullar daha riskli olur və bəzi hallarda hətta pişik sidiyin qoxusuna ölümcül şəkildə cəlb oluna bilirlər. Bu, onların pişiklərin ovuna çevrilməsini asanlaşdırır və beləliklə, parazit pişiyin bədəninə qayıdır və çoxalmağa davam edir.
Təkcə siçovullar deyil, həm də parazitə yoluxmuş şimpanzelər də özlərini o qədər yaxın aparırlar ki, bəbir kimi iri pişiklərin ovuna çevrilə bilirlər. Əslində, bir araşdırmaya görə, T. gondii ilə yoluxmuş hiyenaların şirlərin qurbanı olma ehtimalı daha yüksəkdir.
Qayıdaq əsas mövzumuza canavarlar. Yelloustoun Milli Parkında yaşayan boz canavar (Canis lupus) pişiklərin yırtıcısı olmasa da, bəzən panterlərlə (Puma concolor) eyni ərazidə tapıla bilər. Panterlərin T.gondii parazitini daşıdığı da məlumdur. Hər iki heyvan sığın (Cervus canadensis), bizon (bison bizonu) və qatır maralını (Odocoileus hemionus) ovlayır.
Boz canavarların ölü panter cəsədlərini yeyərək və ya panteranın nəcisini həzm sistemlərinə daxil etməklə parazitə məruz qaldıqları düşünülür.
Təxminən 27 ildir canavarlardan toplanan davranış məlumatları ilə parazitin bu heyvanlara təsiri ilk dəfə ölçüldü. Yellowstone Wolf Project-dən bioloqlar Connor Meyer və Kira Cassidy-nin rəhbərlik etdiyi tədqiqatçılar canavar və panterlərdən götürülmüş qan nümunələrində T.gondii ilə çirklənmə səviyyəsini ölçdülər. Tədqiqat, panterlərlə daha çox ümumi əraziləri paylaşan canavarların parazit çirklənməsinə daha çox məruz qaldığını ortaya qoydu. Lakin bu, yeganə nəticə deyil.
Parazitə yoluxmuş canavarların sürülərini tərk edərək yeni ərazilərə getmə ehtimalının 11 dəfə çox olduğu müşahidə edilib. Bundan əlavə, parazitə yoluxmuş erkək canavarlar 6 ay ərzində 50 faizlə sürülərini tərk etməyə meyllidirlər. Parazitə yoluxmayan kişilərdə bu tendensiya orta hesabla 21 aydan sonra görünür.
Eynilə, parazitləri olan dişilərin 30 ay ərzində sürülərini tərk etmə nisbəti 25% olduğu halda, parazitləri olmayanlar bu meyli 48 ay ərzində göstərirlər.
T.gondii ilə yoluxmuş canavarların da sürü lideri olma ehtimalı yüksəkdir. Parazitin testosteron səviyyəsini artırdığı, bunun da yüksək səviyyədə aqressivlik və dominantlığa səbəb olduğu və bu xüsusiyyətlərin sürü liderliyində ön planda olduğu bildirilir.
Sürü rəhbərliyinin çoxalmaya birbaşa təsirini nəzərə alsaq, parazitin bütün sürüyə keçməsi asanlaşır.
Məsələn, bir dəstə lideri panter sidiyinin iyisini duyduqda cəsarətlə yeni əraziyə girə bilər. Bu, parazitə daha çox məruz qalma ehtimalını artırır və parazitin canavar populyasiyasında daha da yayılmasına imkan verir. Bu, bir dövrə yaradır.
Aysun / Demedia.az
