Kainatda işıqlar necə yanır?
Kainat bir vaxtlar "Qaranlıq əsrlər"i yaşayırdı. Bunu deyəndə zarafat etmirik.
Demedia.az xəbər verir ki, ilk ulduzlar yarandıqdan sonra belə, kainatdakı qaz o qədər sıx idi ki, bu ulduzların işığını sönürdü. Beləliklə, kosmos sözün əsl mənasında "qaranlıq" idi.
İndi Yerdən 1,3 milyon kilometr məsafədə Günəşlə Yer arasında yerləşən Ceyms Uebb Kosmik Teleskopundan istifadə edərək astronomlar o qaranlıq dövrlərə son qoyan və bu gün müşahidə edə bildiyimiz kainatı yaradan dövrlərə nəzər sala bilərlər. Göydə bir qrup qalaktikadan ibarət olan və bu qalaktika qrupunun yaratdığı cazibə qüvvəsi ilə kainatı sözün əsl mənasında “əyilən” Pandora Klasteri adlanan bir ərazini araşdıran tədqiqatçılar, obyektləri özlərindən çox uzaqda olan bir qalaktika ilə baxa bildiklərindən çox daha uzaqda görə bilirlər. teleskop, kainatın əyilməsinin yaratdığı "linza" effekti sayəsində.
Bu təbii “linza”nı və nəhəng Webb teleskopunun gücünü birləşdirərək alimlər kainatın ən zəif və ən qədim qalaktikalarını müşahidə etmək imkanı əldə etdilər. Bu kiçik qalaktikalar (təbii ki, bu qalaktikaların milyardlarla il əvvəlki forması, çünki işıq mənbəyi nə qədər uzaqdadırsa, o qədər köhnədir) böyük miqdarda ultrabənövşəyi işıq əmələ gətirdiyi üçün, onların təsirinə məruz qalmadan təsvir edilə bilər. qarşısındakı boşluqdakı sıx qaz buludları. Yaranan görüntü kainatın yaranmasından cəmi 1 milyard il sonraya aiddir.
Tədqiqatı aparan Paris Astrofizika İnstitutundan astronom Hakim Atek mövzu ilə bağlı bunları deyir: "Bu kosmik güc mərkəzləri birlikdə gördüyümüzdən daha çox enerji yayırlar. Kiçik ölçülərinə baxmayaraq, bu az kütləli qalaktikalar radiasiya yarada bilirlər. intensiv enerjidən ibarətdir. Bu dövrdə onların sayı o qədər əhəmiyyətlidir".
Nature jurnalında dərc olunan araşdırmada diqqət çəkən James Webb Kosmik Teleskopu tərəfindən çəkilmiş bu görüntünü sizə izah edək:
- Pandora çoxluğu: Ön planda, əsasən ağ və onun tonlarında nəhəng qalaktika qrupu. Bu qalaktikalar birlikdə təbii böyütmə effekti yaradan "qravitasiya linzasına" səbəb olur.
- Qırmızı obyektlər: Arxa planda yerləşən qırmızı qalaktikalar Pandora Klasterindən xeyli uzaqdadır. Çünki onların həm rəngləri, həm də formaları lens effektinə görə pozulur. Bu qalaktikaların əksəriyyəti ilkin kainatda tapılan qalaktikalardır.
- Parlaq altı nöqtəli obyekt: Bu maraqlı görünən obyekt əslində fotoşəkildəki hər şeydən daha yaxın olan bir ulduzdur. Onun formasının səbəbi James Webb teleskopunun güzgüsünün altıbucaqlı olmasıdır.
Pandora çoxluğu arxasında uzaq qalaktikaları göstərən "qravitasiya lensi" adlanan linza effekti yaradır. Foto: NASA / ESA / CSA / I. Labbe (Suinburn Texnologiya Universiteti) / R. Bezanson (Pittsburq Universiteti) / A. Paqan (STScI)
Webb teleskopu kosmik obyektiv sayəsində bu uzaq və zəif qalaktikaları göstərə bildikdə, astronomlar zəif işığı prizma kimi bu qalaktikalardan ayıran NIRSpec adlı cihazdan istifadə edirlər. Bu yolla onlar bu erkən qalaktikalardan gələn ultrabənövşəyi radiasiyanı ölçə bilərlər.
Belə görünür ki, bu qalaktikalar kainatın "Qaranlıq dövrlərini" başa vurdu, çünki əvvəllər düşünüldüyündən dörd dəfə çox radiasiya ölçüldü.
Webb teleskopunun güclü imkanları
NASA, ESA və Kanada Kosmos Agentliyinin birgə işi ilə kosmosa buraxılan James Webb Kosmik Teleskopu kainatın dərinliklərini və ilkin mərhələlərini araşdırmaq üçün nəzərdə tutulub. Amma yenə də qalaktikamızdakı maraqlı planetlərə və Günəş sistemindəki planet və peyklərə nəzər salmağı laqeyd qoymur.
Beləliklə, Webb gücünü haradan alır?
- Nəhəng güzgü: Uebbin güzgüsü 6,5 metr hündürlükdədir. Bu, Hubble güzgüsündən təxminən 2,5 dəfə böyükdür. Bu güzgü sayəsində Webb daha köhnə obyektləri görə bilir. İndiyə qədər teleskop Böyük Partlayışdan yalnız bir neçə yüz milyon il sonrasını görə bildi.
- İnfraqırmızı görmə: Hubble gözə görünən obyektləri yoxlaya bilirdi. Bununla belə, Hubble-dan fərqli olaraq, Webb ilk növbədə infraqırmızı teleskopdur. Bu, bizə kainatın daha uzaq nöqtələrini görməyə imkan verir. İnfraqırmızı dalğa uzunluğu görünən işıqdan daha uzundur. Beləliklə, infraqırmızı işıq kosmik buludlardan daha asan keçir və məsafədən təsirlənmir.
- Uzaq planetlərə baxa bilir: Webb teleskopunda uzaq planetlər haqqında anlayışımızı dəyişdirəcək spektroqraf adlı bir cihaz var. Spektroqraflar uzaq planetlərin atmosferlərindən əks olunan işığı tədqiq etməklə su, karbon qazı və metan kimi molekulların mövcudluğunu təsdiqləyə bilər. Webb tezliklə Süd Yolunda ekzoplanetləri tədqiq edəcək. Görək nə tapacaq?
Aysun / Demedia.az
