Elektrikli avtomobillər ətraf mühitə daha çox ziyan vururmu?

İlk dəfə 2022-ci ildə nəşr olunan, lakin yaxınlarda Wall Street Journal-da istinad edildikdən sonra böyük diqqət çəkən bir araşdırma, elektrikli avtomobillərin ətraf mühiti benzinlə işləyən avtomobillərdən daha çox çirkləndirdiyini göstərir.

Demedia.az xəbər verir ki, “Wall Street Journal”da dərc olunan “Elektrikli avtomobillər daha çox hissəcik çirkliliyi yayır” başlıqlı məqalədə də məsələnin təfərrüatlarına varılır.

Kaliforniya administrasiyası elektrikli avtomobillərin geniş yayılmasını istəyir
ABŞ-da Bayden administrasiyası 2035-ci ildən Kaliforniya ştatında benzinlə işləyən avtomobillərin satışını qadağan edən planı araşdırır. Bu qadağanı tətbiq etmək üçün Kaliforniya iddia edir ki, ictimaiyyət “hissəciklərin çirklənməsindən” qorunmalıdır.

Yəni toz, kir, his kimi zərərli hissəciklər havada üzür. Kaliforniya əyalət hökuməti bu hissəciklərin əsas məsuliyyətini benzinlə işləyən avtomobillər hesab edir.

Bəs bu avtomobillərdə bu hissəciklər haradan gəlir? Kaliforniya ştatı hissəciklərin mənbəyi kimi işlənmiş qazları göstərir. Bu məlumat keçmişdə doğru idi, lakin indi aparılan araşdırmalar göstərir ki, yeni benzinlə işləyən avtomobillərin hissəcik filtrləri idarə olunan hər mil (təxminən 1,6 kilometr) üçün emissiyaları mində birinə qədər azaldır.

Bundan əlavə, Ətraf Mühitin Mühafizəsi Agentliyinin məlumatlarına görə, avtomobillər Kaliforniyadakı bütün hissəciklərin yalnız bir faizini təşkil edir.

Havanın çirklənməsi haradan qaynaqlanır?

Bəs bu çirklənmə haradan qaynaqlanır? Yenə araşdırmaya görə, avtomobillərdə zərrəciklərin çirklənməsinin ən əhəmiyyətli səbəbi təəccüblü şəkildə təkərlər və hətta əyləclərdir.

Avtomobillər ağır əşyalardır və təkərləri yola sürtdükcə kiçik, çox vaxt zəhərli hissəciklərə parçalanır.

Emissiya analitik şirkətinin məlumatları göstərir ki, hissəcik filtrləri olan avtomobillərin təkərlərindən gələn və havaya qarışan emissiyalar, işlənmiş qazlardan çıxan hissəciklərdən 400 dəfə çoxdur.

Elektrikli nəqliyyat vasitələrinin təbiətə daha çox zərər verdiyi iddiası bu nöqtədə gündəmə gəlir.

Elektrikli avtomobillər “sıfır emissiya” deyilmi?
“Sıfır emissiyalı nəqliyyat vasitələri” kimi bazara çıxarılan elektrik avtomobillərinin “doldurulması” üçün tələb olunan elektrik enerjisinin istehsalında havaya buraxılan hissəciklər bir yana, elektrikli nəqliyyat vasitələrinin daha əvvəl məlum olmayan problemi də ortaya çıxıb.

Orta hesabla elektrik avtomobili benzinlə işləyən avtomobildən təxminən 30 faiz ağırdır. Daha çox çəki təkərlərə daha çox yük və daha sürətli aşınma deməkdir, yəni ətraf mühitə daha çox hissəcik buraxılır.

Eyni emissiya şirkəti iki avtomobili, biri elektrikli və bir hibridini müqayisə etdikdə, elektrikli avtomobilin hibrid modeldən təxminən üçdə bir ağır olduğunu gördülər. Hər iki avtomobil sınaqdan keçirildikdə məlum oldu ki, elektriklə işləyən avtomobil təkər istehlakı səbəbindən təxminən 25 faiz daha çox hissəcik çirklənməsinə səbəb olur.

Əyləclərə gəlincə, vəziyyət daha da pisləşir. Elektrikli nəqliyyat vasitəsinin əyləcləri çəki səbəbindən daha tez köhnəlir. Ümumilikdə elektromobil müasir benzinlə işləyən avtomobildən 1850 dəfə çox hissəciklər istehsal edir.

Araşdırmanın “qismən doğru” olduğunu deyənlər də var.
Lakin araşdırmaya qarşı çıxanlar da var. Virgina Tech Universitetinin professoru Hesham Rakha Daily Mail-ə bildirib ki, tədqiqat "qismən dəqiqdir". Rakha vurğulayır ki, sedan və yolsuzluq avtomobilləri müqayisə edildikdə, çəkiyə görə "artıq hissəcik istehsalı" da müşahidə edilə bilər.

Rakha onu da vurğulayır ki, nəqliyyat vasitələrindən atılan mikroplastikləri artıq havada olan mikroplastiklərdən ayırmaq və ölçmək olduqca çətindir. Elektrikli avtomobillərin və benzinlə işləyən nəqliyyat vasitələrinin nə qədər mikroplastik çirklənməyə səbəb olduğunu ölçmək üçün Virgina Tech-dəki komandası ilə trafik simulyatorlarından istifadə edən Rakha, hələ ölçmə aparmadıqlarını, lakin fərqin yüzdə 20 civarında olacağını gözlədiklərini bildirir.

"Təbii ki, bu, insanların elektriklə işləyən avtomobillərdən uzaqlaşmasını tələb etmir. Çünki bu avtomobillər "sıfır emissiya" sayəsində daha səmərəlidir. Bununla belə, avtomobilinizi enerji ilə doldurarkən çoxlu karbon qazının buraxıldığı bir faktdır" - Raxa deyir.

Hissəciklərin çirklənməsi astmadan tutmuş ürək və ağciyər xəstəliklərinə, bəzi hallarda isə xərçəngə qədər hər şeyə səbəb ola bilər.

Aysun / Demedia.az