Təyyarə havada olarkən görün nə etdilər - İşığın təsirindən...
Meksikada hər il keçirilən atəşfəşanlıq festivalında onlarla, bəlkə də yüzlərlə lazer şüası açıq şəkildə sərnişin təyyarəsinə tuşlanıb.
Demedia.az xəbər verir ki, Meksikanın Tultepek şəhərində keçirilən Milli Pirotexnika Festivalının keçirildiyi ərazidən keçən təyyarə izdiham içərisində olan insanların hədəfinə çevrilib.
Sosial mediada səs-küy yaradan və böyük reaksiyaya səbəb olan videoda təyyarənin yaşıl şüalarla örtüldüyü görünür. Bir istifadəçi yazıb ki, “İnsanlara nə olub??? Bu, ÇOX təhlükəlidir”, başqa bir istifadəçi isə, “Görəsən, o təyyarədə səyahət etməyin gülməli olacağını düşünürlərmi” deyib.
Pilotlara və dolayısı ilə uçuş təhlükəsizliyinə birbaşa təsir edən bu hərəkətin dünyanın müxtəlif yerlərində fərqli cinayət sanksiyaları var. Bəs, təyyarələrdə lazerin işıqlandırılmasının pilotlara və təyyarəyə hansı təsiri var?
Türk Hava Yolları Pilotlar Vəqfi İdarə Heyətinin üzvü, kapitan Pilot Bülent Ataş: “Lazer gözə dəysə, korluğa səbəb ola bilər; "Bu, birbaşa görmə itkisinə səbəb olur" deyir. Ataş həmçinin əlavə edir: "O, həm də vizual illüziya dediyimiz şeyi yaradır".
Amerika Federal Aviasiya Administrasiyası (FAA) tərəfindən hazırlanan təlimatlarda "vizual illüziyalar" Flyer Vertigo olaraq da bilinən Spatial Disorientation çərçivəsində qiymətləndirilir. FAA-nın hesabatında Məkan Orientasiyası başlığı altında aşağıdakı ifadələr yer alır:
Məkan Orientasiyası həm istirahətdə, həm də hərəkətdə bizi əhatə edən fiziki mühitlə əlaqədar bədən oriyentasiyasını və/yaxud duruşumuzu saxlamaq qabiliyyətimizi təsvir edir. İnsanların yer üzündə məkan oriyentasiyasını qorumaq üçün yaradıldığı deyilir. Uçuş mühiti düşmən xüsusiyyətə malikdir və insan orqanizminə yaddır. Uçuş mühiti qavrayışda uyğunsuzluqlara və illüziyalara səbəb olur, bu da məkan oriyentasiyamızı qoruyub saxlamağı çətinləşdirir, bəzən isə qeyri-mümkün edir. Statistikalar göstərir ki, aviasiya qəzalarının 5-10 faizi fəza oriyentasiyasının pozulması (uçuş vertiqo) səbəbindən baş verir və onların 90 faizi ölümlə nəticələnir.
Yaxşı, bu kontekstdə pilotlar belə bir vəziyyətlə qarşılaşdıqda nə edirlər? Ataş, "Bizə lazer yönəldildikdə Hava Trafik İdarəsinə xəbər veririk" deyir.
“Belə bir şeylə qarşılaşdıqda, bacarırıqsa koordinatları veririk, edə bilmiriksə, coğrafi mövqe kimi yeri qeyd edirik, məsələn, “İstanbul üzərində, Çekmece ətrafında”. Hava Nəqliyyatı İdarəsi dərhal hüquq-mühafizə orqanlarına xəbərdarlıq edir. “Tapa bilirlərsə, tapırlar, amma aşkar etmək asan deyil”.
Ataş, polisin əlində olan bəzi avadanlıqlarla lazer atışını təsbit edə bildiyini, ancaq davamlı olaraq tək bir yerdən lazer göndərilmədikdə, yəni hadisə anında və təcrid olunarsa, aşkarlanması çətinləşdiyini bildirir.
Aysun / Demedia.az
