Bu yeni qara dəlik fotosu hər kəsi şoka salıb
Günəş sistemimizi də əhatə edən Süd Yolu Qalaktikasının mərkəzində nəhəng var.
Demedia.az xəbər verir ki, bu nəhəng Oxatan A* adlı 4,3 milyon Günəş ölçüsündə nəhəng qara dəlikdir. İndi 2022-ci ildə görünməmiş şəkildə çəkilmiş göy cisminin yeni fotosu var. Bu fotoda qara dəliyin ətrafında fırlanan güclü maqnit sahələri də göstərilir. Alimlər bu fotonu qara dəliyi qütbləşmiş işıqda çəkərək əldə ediblər. Bu üsulda uzaq obyektin müxtəlif xüsusiyyətlərinə baxmaq üçün filtrdən istifadə edilir. Sözügedən xarakterik xüsusiyyət bayaq qeyd etdiyimiz kimi maqnit sahələridir.
Qara dəliklərin o qədər cazibə qüvvəsi var ki, hətta işıq onların cazibə sahəsindən qaça bilmir. Çünki onlar ağlasığmaz dərəcədə sıx və nəhəng cisimlərdir. Bir cismin kütləsi nə qədər çox olarsa, cazibə qüvvəsi bir o qədər böyük olar. Əgər Yer kürəsində qara dəlik kütləsi olsaydı, onun eni cəmi bir neçə santimetr olardı. Belə olan halda ağlınıza bu sual gələ bilər: "İşıq belə qara dəlikdən qaça bilmirsə, biz qara dəliyi necə görə bilərik?"
Əslində qara dəliyi görə bilməsək də, qara dəliyin ətrafında yüksək sürətlə fırlanan isti qazların əmələ gətirdiyi yığılma diskini görə bilərik. Bu diskdəki materialın bir hissəsi qaçılmaz olaraq qara dəliyə geri dönməz şəkildə düşür, qalan hissəsi isə yenidən kainata atılır. Fotonun ortasında işığın bitdiyi yer “hadisə üfüqü” adlanan geri dönüşün sərhədini göstərir. Bunu kosmos və qara dəlik arasındakı son xətt kimi ifadə etmək olar.
Narıncı toplanma diskindəki xətlər diskdəki maqnit sahələrindən ibarət fırlanan strukturu göstərir. Bu maqnit sahələri maddəni kosmosa çıxara bilər.
Qara dəliklərin yaxınlığında isti parlayan qazdan qütbləşmiş işığın təsvirini çəkməklə, biz qara dəliyin daxil olduğu və xaric etdiyi qaz və maddə axınını idarə edən maqnit sahələrinin strukturu və gücü haqqında birbaşa nəticə çıxarırıq
Oxatan A*-nın son fotoşəkili qara dəliyin fırlanan maqnit sahələrini ortaya qoyur. Foto: Event Horizon Telescope (EHT) tədqiqatı
Foto da daxil olmaqla yeni qara dəlik araşdırması 27 mart tarixində nüfuzlu elmi jurnal The Astrophysical Journal Letters-də dərc olunub.
Tədqiqatlar nəticəsində məlum olub ki, Oxatan A* və M87 qalaktikasının mərkəzindəki qara dəlik (Oxatan A*-dan 1000 dəfə böyük) oxşar quruluşa malikdir. Hər ikisinin fırlanan disklərindəki maqnit strukturlarının növü eynidir. Bunun əksər qara dəliklərin ümumi xüsusiyyəti olduğu düşünülür.
Qara dəliklərin bu nadir şəkillərini çəkmək üçün (yalnız ikisi indiyədək çəkilib) elm adamları Event Horizon Telescope-dan (EHT) istifadə ediblər. Əslində, bu teleskop planetin hər yerində yerləşdirilən radio teleskoplardan ibarət “virtual” nəhəng teleskopdur. Alimlər bu sistemə daha çox radio teleskoplar əlavə etməklə və sistemə “Next Generation Event Horizon Telescope”u daxil etməklə bu kosmik nəhənglərin real vaxt rejimində hərəkət edən şəkillərini çəkməyi planlaşdırırlar.
Aysun / Demedia.az
