Bir ulduzun günəş tutulmasına təsiri...
Gələn ay Şimali Amerikadan görünəcək tam Günəş tutulmasında tutulma həvəskarlarının gözlədiyi tək şey tutulma zamanı yalnız gözlə görülə bilən Günəş tacı olmayacaq.
Demedia.az xəbər verir ki, nadir hadisəni izləyənlər həmçinin aprelin 8-də baş verəcək tam Günəş tutulması zamanı adi gözlə və ya standart durbin vasitəsilə kometi görmək şansı əldə edəcəklər.
Günəş ətrafında dövrünü 71 ildən bir tamamlayan 12/P Pons-Brooks kometası, Günəş tutulmasından cəmi 2 həftə sonra, aprelin 21-də Günəşə ən yaxın olacaq. Kometin bu səfəri o deməkdir ki, tutulma zamanı baş verən müvəqqəti alaqaranlıq zamanı görünəcək. Əsl sual, bu “kosmik qartopu”nun tutulmadan əvvəl parlaqlığını artırıb-artırmayacağıdır.
Mövzu ilə bağlı Mashable-a danışan Merilend Universitetindən kometlər üzrə ekspert astronom Tony Farham deyib: "Kometin təxmin edilən parlaqlığı insanların qaranlıq səmada görə biləcəyi həddədir. Bu kometanı maraqlı edən şey budur. ki, o, əvvəllər bir neçə partlayışla üzləşib, onlardan bir neçəsi olduqca böyük olub”.
Tutulma zamanı Ayın kölgəsi ET 21:07-də Meksikanın qərb sahilinə düşməyə başlayacaq. Daha sonra o, Texasdan Menə davam edəcək, Ontario vasitəsilə Kanadaya daxil olacaq və 22:46 ET-də Atlantik sahilindəki Nyufaundlend ərazisini tərk edəcək. Bu dəhlizdə Dallas, İndianapolis və Klivlend kimi Amerikanın böyük şəhərlərində "tam tutulma" kimi görünəcək.
Tam tutulmanın göründüyü yerlərdə yaşayanlar günəşin parlayan tacını görmə şansı əldə edəcəklər. Günəş atmosferinin "korona" adlanan xarici təbəqəsini Günəşin səthinin adətən daha parlaq olması səbəbindən görmək çətindir. Bu dəfə tutulmanın pik nöqtəsi 4 dəqiqə 28 saniyə davam edəcək və milyonlarla insan tərəfindən izləniləcək.
Kometaların görünməsi artıq özlüyündə çox maraqlı astronomik hadisədir. Bu səma cisimlərini xarici Günəş sistemindəki buz, toz və qayadan ibarət nəhəng "toplar" kimi təsvir etmək olar. Təxminən 4,6 milyard il əvvəl planetlərin əmələ gəlməyə başladığı vaxtdan qalan bu cisimlər Günəşə yaxınlaşdıqca buz kimi hissələrini əritməyə başlayır və bərk haldan qaza çevrilirlər. Bu sayədə qaza çevrilən, milyonlarla kilometr uzunluğunda, “komet” adlandırdıqları parçalara sahib olurlar.
Əsrlər əvvəl kometalar pis xəbərlərin əlaməti kimi qəbul edilirdi. Bu gün elm adamları bu buz strukturlarını Günəş sisteminin qədim dövrlərindən qalma zaman kapsulları kimi qəbul edirlər. Bəzi astronomlar kometaların erkən Yerə su və üzvi maddələr gətirdiyini düşünürlər.
Hər 71 ildən bir Günəş sisteminin içərisinə daxil olan 12/P Pons-Brooks kometası Günəş tutulmasından cəmi iki həftə sonra, aprelin 21-də Günəşə ən yaxın mövqeyinə gələcək. Foto: Dan Bartlett
Diametri 33 km olan bu böyük komet maraqlı formasına görə Ulduz Döyüşlərindəki Millenium Falcon gəmisi və ya buynuzlu şeytanla müqayisə edilir. Mütəxəssislər bu deformasiyanın nədən qaynaqlandığını hələ tam müəyyənləşdirə bilməyiblər. Pons-Brooks kometinin son yaxın keçidi 1954-cü ildə olub.
Andromeda Qalaktikasının Pons-Brooks fotoşəkili. (5 mart 2024-cü il) Foto: Gianluca Masi / Virtual Teleskop Layihəsi
Tutulma zamanı Pons-Bruks kometası harada olacaq?
Tutulma ölkəmizdən müşahidə olunmasa da, ABŞ-da yaşayanlar üçün axşam səmasında Andromeda Qalaktikasının yaxınlığında kometa görünür. Bununla belə, tutulma zamanı kometa Yupiterin yaxınlığında olacaq.
Onu asanlıqla tapmaq üçün Farnham tam tutulma zamanı solunuza baxmağı tövsiyə edir. Yupiteri solda təxminən bir əl enində parlaq bir ulduz kimi görəcəksən. Planetin mövqeyindən istinad olaraq istifadə edərək, siz də yaxınlıqdakı durbinlə baxaraq kometi görə biləcəksiniz.
Farnham bunu sadə şəkildə ifadə edir: “Əgər siz həmin əraziyə baxsanız və parlaq bir sahə görsəniz, bu kometadır”.
Günəş tutulması zamanı tam tutulma baş verdikdə standart durbinlərdən istifadə etməkdə heç bir problem yoxdur. Bununla belə, tutulmaya durbin və ya adi gözlə baxmaq qismən tutulma zamanı və hətta Günəşin yalnız bir hissəsi görünəndə problemlər yaradır. Hətta kamera və ya teleskop vasitəsilə baxmaq belə cihazın optik hissələrini zədələyə bilər. Belə bir cihaza hətta qoruyucu günəş tutulması eynəkləri ilə baxmaq bu eynəklərin filtrinin zədələnməsinə səbəb olur.
Səma həvəskarları Los-Ancelesin şimal-qərbində NEOWISE kometini müşahidə edirlər. Şəkil: David McNew / Getty Images
Yenə də astronomlar insanların tutulma zamanı kometi görmək gözləntilərini azaldır. Planet Elmləri İnstitutunun baş alimi və kometa eksperti Nalin Samarasinha deyir ki, Halley kometası 1986-cı ildə də eyni parlaqlığa malik idi və o zamanlar alacakaranlıqda Halley adi gözlə görülə bilməzdi.
Aysun / Demedia.az
