Kosmik tullantılar yerə düşsə nə olar?
Dünya böyük bir yerdir. Kosmik tullantıların bir evə dəyməsi olduqca nadirdir.
Demedia.az xəbər verir ki, kosmik tullantılar nəticəsində insanın xəsarət alma riski 100 milyardda 1-dən azdır. Ancaq zərərin bir neçə nümunəsi var. Görünür, son vaxtlar bu misallara yenisi də əlavə olunub.
ABŞ-ın Florida ştatında yaşayan bir kişinin “kosmosdan düşən cismin” evinə ciddi ziyan vurduğunu deməsi NASA araşdırmaya başlayıb.
Təxminən bir kiloqram ağırlığında olan metal obyektin Beynəlxalq Kosmik Stansiyadan (BKS) gəldiyi ehtimal edilir. NASA-nın sözçüsü Coş Finç cümə axşamı Washington Post-a bildirib ki, kosmik agentliyin əməkdaşları obyekti Neapoldakı evdən götürərək Kennedi Kosmik Mərkəzinə aparıblar. Obyektin tədqiq edildiyini və mənbəyinin araşdırıldığını bildirən Finch, "Analizlər tamamlandıqdan sonra daha çox məlumat paylaşacağıq" dedi.
NASA bu obyektin BKS-dən gəldiyini təsdiqləsə, ev sahibi təzminat ala bilər. Əgər bu dağıntı parçasına görə başqa ölkə məsuliyyət daşıyırsa, kompensasiya prosesinin mürəkkəbləşəcəyi göz qabağındadır. İndi gəlin birlikdə bu nadir hadisənin təfərrüatlarına nəzər salaq.
Bir neçə həftə əvvəl göydən “nəsə” gəlib Alejandro Oteronun evinin damına dəydi. Otero həmin vaxt evdə deyildi, amma oğlu idi. Otero evə qayıdanda təxminən 1 kiloqram ağırlığında silindrik obyektlə qarşılaşıb.
Martın 8-də yerli vaxtla saat 14:34-də baş verən hadisənin səsi evin təhlükəsizlik kamerası tərəfindən qeydə alınıb. Bu, vacib məlumatdır, çünki ABŞ Kosmik Komandanlığının kosmik stansiyadan bir zibil parçasının daxil olmasını qeydə aldığı vaxta yaxındır.
Ertəsi gün Harvard-Smithsonian Astrofizika Mərkəzinin astronomu və astrofiziki Jonathan McDowell Twitter/X-də kosmosdan bir "avadanlıq paletinin" Meksika körfəzi üzərində Yer atmosferinə daxil olduğunu paylaşdı. McDowell, ISS-dən üç ton kosmos zibilinin atılması planını izləyirdi. Yazıda, paletin nəzərdə tutulan marşrutdan "bir qədər şimal-şərqində" olduğu bildirilib.
Kosmik tullantıların əksəriyyəti atmosferə daxil olduqda, o, 3000 dərəcə Fahrenheit qədər temperatura çatır və buxarlanır. Amma bu həm də onun nə qədər böyük olmasından və nədən hazırlandığından asılıdır. Postunun altındakı kosmos zibilinin yanıb-yanmayacağı ilə bağlı sualı cavablandıran Makdouell, "Bəzi batareya hissələri toxunulmaz qala bilər" deyib.
Otero McDowell-ə cavab olaraq bir yazı yazdı:
Salam. Görünür, o parçalardan biri Ft Myers-i qaçırdı və Neapoldakı evimə çırpıldı. Damdan və iki mərtəbədən keçdi. Oğlum az qala öləcəkdi. NASA-nın mənimlə əlaqə saxlamasına kömək edə bilərsinizmi? Mesajlar və e-poçtlar buraxdım, lakin heç bir cavab almadım.
Oteronun paylaşdığı görüntülərdə obyektin dəyən yerləri güllə kimi deşdiyi görülüb. (NASA daha sonra onunla əlaqə saxladı.)
Adamın kosmos tullantıları ilə mümkün qarşılaşması ilk dəfə Floridada CBS filialı olan WINK News tərəfindən bildirildi. Otero WINK News-a açıqlamasında "Əvvəlcə bunun meteor olduğunu düşündüm" dedi. Tavanda və döşəmədə dəlik açıb. “O, az qala oğlumu vuracaqdı” dedi.
Bəs bu necə baş verə bilərdi?
Mövzu ilə bağlı geniş xəbərlər verən Ars Technica-nın məlumatına görə, NASA laboratoriyada yer boşaltmaq üçün 2021-ci ilin mart ayında kosmik stansiyanın robot qolundan istifadə edərək batareya paletini işə salmağa qərar verib. Öz mühərrikləri olmadan, batareyalar düz üç il sonra, 8 Martda atmosferə daxil olana qədər üç il orbitdə sürükləndi.
Kosmik tullantıların yenidən atmosferə hara daxil olacağını proqnozlaşdırmaq çox çətindir. ABŞ Kosmik Komandanlığı Yer orbitində on minlərlə obyekti izləyir, lakin atmosferin üst qatının dəqiq sıxlığı hələ də çox naməlum bir dəyişəndir. ABŞ Kosmik Komandanlığının batareyanın nə vaxt Yerə dəyəcəyi ilə bağlı təxminində altı saatlıq bir pəncərəni əhatə edən, hətta atmosferin yenidən daxil olmasından yarım gün əvvəl səhv marjası var idi. Bir şeyin atmosferə nə vaxt girəcəyini bilmirsinizsə, onun hara düşəcəyini təxmin edə bilməzsiniz...
2021-ci ilin mart ayında Beynəlxalq Kosmik Stansiyanın robot qolu kosmosa doqquz ölü batareyadan ibarət yük paletini buraxdı. Foto: NASA
NASA-nın Hyustondakı Johnson Kosmik Mərkəzinin sözçüsü, martın 8-də atmosferə yenidən giriş zamanı, "Paletdə geniş dağıntı analizi qiymətləndirməsi aparıldı və onun Yer atmosferinə zərərsiz daxil olacağı müəyyən edildi" dedi. Bu, Beynəlxalq Kosmik Stansiyadan indiyə qədər buraxılmış ən böyük obyekt idi. NASA əlavə edib ki, "Biz onlardan heç birinin sağ qalacağını gözləmirik".
Bununla belə, digər kosmos mütəxəssislərinin araşdırmaları NASA-nın açıqlamasına uyğun gəlmir. Tədqiqat və inkişaf mərkəzi Aerospace Corporation, 'ümumi bir qayda olaraq' böyük bir cismin kütləsinin yüzdə 20-40'ının yerə çatacağını söylədi. Dəqiq faiz obyektin dizaynından asılıdır və bu nikel-hidrogen batareyaları nisbətən yüksək sıxlıqlı metallardan hazırlanır.
Avropa Kosmik Agentliyi də akkumulyator paletinin bəzi hissələrinin yenidən daxil olmamışdan əvvəl yerə çata biləcəyini etiraf edib.
Aysun / Demedia.az
