İqlim kəskin dəyişir - Şok proqnoz yayıldı

İqlim dəyişikliyindən qorxursunuz? Uşaqlarımıza, nəvələrimizə necə bir dünya qoyub getdiyimiz sizi narahat edir? Elm haqqında kitablar yazan və “Yaşamaz Yer” kitabının müəllifi David Wallace-Wellsin sözləri ilə desək, “Nə qədər məlumatlı olsanız da, sadəcə olaraq kifayət qədər panikaya düşə bilməzsiniz”.

Demedia.az xəbər verir ki, gəlin bunu daha da sərtləşdirək. Bir vaxtlar sabit olan iqlimimizin dağılması sizi qorxutmursa, deməli siz vəziyyətimizi və yaxınlaşan təhlükəni tam başa düşmürsünüz.

Həqiqət budur ki, bildiyimiz qədər və hadisələrin təbii axarında dünyamız heç vaxt - bütün tarixində - indiki qədər sürətlə istiləşməmişdir. Atmosferdəki istixana qazlarının səviyyəsi heç vaxt bu qədər sürətlə artmamışdı. Bir anlıq bu haqda düşünün. Çox güman ki, həyatımızda son 4,6 milyard ildə görünməmiş bir istiləşmə dövrünü yaşayırıq.

İqlim elmi sahəsində çalışanlar əsl mənzərəni bilsələr və ehtimal olunan nəticələri başa düşsələr də, çoxumuz bundan tam xəbərdar deyilik. Bu isə problemdir, çox böyük problemdir. Axı böhranın dərinliyini və əhatə dairəsini tam bilməsək, onun öhdəsindən gəlmək üçün effektiv hərəkət edə bilmərik.

London Universitet Kollecində geofizika və iqlim təhlükələri sahəsində çalışan prof. Bill McGuire CNN üçün yazdığı məqalədə də aşağıdakı sərt ifadələrə yer verir:

Dünyamızda baş verənlər məni cəhənnəmə qorxudur, amma damdan amansız, açıq həqiqəti qışqırsam, bu, həqiqətən sizi və başqalarını planetin və övladlarınızın gələcəyi üçün mübarizəyə ruhlandırarmı? Yoxsa fənərləri olan dovşan kimi donub, hər şeyin əldən getdiyinə inandırır? Bu, tamamilə kritik sualdır.

Səlahiyyətlilərin elmin tələb etdiyi kimi emissiyaları azaltmaq üçün kifayət qədər tez hərəkət edə bilməməsi və ya istəməməsi ilə iqlimşünaslara ictimaiyyəti maarifləndirmək və onların seçimlərinə təsir etmək qalır. Çünki qlobal istiləşmənin qarşısını almaq üçün böyük dəyişikliklər edilməlidir.

Deməli, həqiqət yükü daşıya bilməyəcək qədər ağırdırmı?
Lancet Planetary Health tərəfindən 2021-ci ildə nəşr olunan böyük bir psixoloji araşdırma, dünyanın 10 ölkəsində 16-25 yaşlı gənclərin əksəriyyətinin iqlim dəyişikliyindən orta və ya həddindən artıq narahat olduqlarını, lakin yarıdan çoxunun özünü həddən artıq yüklənmiş və hərəkətə keçməkdə aciz hiss etdiyini müəyyən edib. Bu nöqteyi-nəzərdən daha da pis mənzərənin çəkilməsinin nəticə verməyəcəyini iddia etmək məntiqli görünə bilər, amma əgər belədirsə və iqlim böhranı bu qədər qorxuludursa, insanlara bununla bağlı bütün faktları verməli deyilikmi? Heç bir şəkildə.

Əslində məsələ insanları qorxutmaq və ya qorxutmamaq deyil, onları məlumatlandırmaqdır. Prof. Bill McGuire demişdir: “Bir alim olaraq mənim borcum sizə dünyamızda baş verənləri, qorxu yaradıb-yaratmadığını söyləməkdir. "Baş verənlər barədə məlumat verilməməsi ictimaiyyəti iqlim böhranının həqiqi miqyasından xəbərsiz qoyacaq və bu, yalnız əlaqə və fəaliyyətə mane ola bilər."

Dünyadakı bəzi siyasətçilər və bəzi elm adamları qlobal istiləşmənin ən pis nəticələrinə işarə edən hər kəsi “qiyamət günü” kimi qələmə verirlər və əslində problemi daha da dərinləşdirirlər. Bu cür “sakitləşdirmə” və “şişirirsən” tədricən inkara çevrilir, qorxudan daha çox ətalət yaradır, çünki problemin miqyasını və mümkün qaçılmaz nəticələrə qarşı tədbir görülməsinin aktuallığını lazımi səviyyədə qiymətləndirmir.

Həqiqət budur ki, insanlar hələ də ümidin olduğunu bilsələr və hər şeyi yaxşılaşdırmaq üçün bir şey edə biləcəklərini və ya heç olmasa hər şeyin daha da pisləşməsini dayandıra biləcəklərini bilsələr, qorxmağı dayandırıb ətaləti qırıb hərəkətə keçə bilərlər.

Narahatlıq hərəkət üçün bir tətik oldu
Birləşmiş Krallıqdakı Bath Universitetinin tədqiqatçıları tərəfindən 2022-ci ildə aparılan bir araşdırma, Amerika Psixoloji Assosiasiyası tərəfindən ekoloji fəlakətin xroniki qorxusu olaraq təyin olunan, dünyada meşə yanğınları və digər iqlimlə əlaqəli fəlakətlərin qorxulu görüntülərinin iqlim narahatlığını artırmaqda xüsusilə təsirli olduğunu müəyyən etdi. . Tədqiqat hərəkətsizliyə səbəb olmaqdansa, bu mənzərənin Böyük Britaniyadakı böyüklərdən ibarət bir nümunəni emissiyaları azaltmağa kömək etmək üçün tədbirlər görməyə təşviq edən həvəsləndirici qüvvəyə çevrildiyini göstərdi.

Tədqiqatın müəllifləri müşahidə ediblər ki, iqlim dəyişikliyi reallığını ümidsizlik hissi yaratmadan izah etmək lazımdır və əsas budur.

Aysun / Demedia.az