"Buz adamı" ilə bağlı şok - İllər sonra üzə çıxdı

1991-ci ildə Tirol Alp dağlarının yüksək hissələrində tapılan 'buz adamı' Ötzinin təxminən 5300 ildir buzun altında qalan son dərəcə yaxşı qorunmuş bədənində 61 döymə var idi.

Demedia.az xəbər verir ki, dünyanın bəlkə də ən çox araşdırılan insanı olan Ötzinin bu döymələri necə və niyə alması çoxdan maraq doğururdu. İlkin təhlillər göstərirdi ki, döymələr bıçaqla həkk olunub, sonra isə qara piqmentlə rənglənib.

Bununla belə, yeni bir araşdırma bu döymələrin bugünkü texnikaya çox oxşar olan tək uclu, karbon-piqmentli pirsinq aləti ilə edildiyini göstərir.

Ötsinin 61 döyməsi var idi və onlar arxeoloqların ilk düşündüyü kimi edilməyib.
Arxeoloq Aaron Deter-Volf, aparıcı müəllif deyir: "Diqqət etdiyimiz şeylərdən biri, Ötzinin döymələri ilə bağlı tədqiqatların əksəriyyətini əla olan, lakin heç bir döyməsi olmayan akademiklər tərəfindən aparılmasıdır, yəni onların döymə prosesi ilə bağlı şəxsi təcrübəsi yoxdur" yeni araşdırmadan.

Foto: EURAC Mumiya Tədqiqatları Tədqiqat İnstitutu/Marko Samadelli
Tennessi Arxeologiya Departamentində tarixdən əvvəlki dövrü araşdıran və biləyində Ötzininkinə bənzər döymə olan Deter-Volf belə davam edir: “Bu illər ərzində bir çox peşəkar döymə ustası ilə saysız-hesabsız görüşlər keçirmişəm. Şəkillərə baxanda deyirlər ki, yox, yox, bunlar mütləq dəriyə həkk olunmayıb. Amma bu elmi cəhətdən sübut olunmayıb”.

Avropa Arxeologiya Jurnalında nəşr olunan tədqiqat Ötzinin döymələri ilə bağlı mövcud ədəbiyyatı nəzərdən keçirir və qədim döymə üsullarını təqlid edən müasir təcrübələrdən istifadə edir.

Ötzinin demək olar ki, hər bir parçasını və onun əşyalarını təhlil edərək, elm adamları eramızdan əvvəl dördüncü minilliyin sonlarında həyatın təfərrüatlı panoramasını yaratdılar. Bu yeni araşdırma bəşər tarixində məlum olan ən qədim döymələrin necə edildiyinə işıq salır.

Beş min il əvvəl yaşamış Ötzi elm dünyasının məşhur simalarından biridir.
Əvvəlcə müstəntiqlər onun donaraq öldüyünə inanırdılar. Lakin 2001-ci ildə çəkilən rentgen onun çiynində ölümcül ox ucu aşkar etdi. Görünürdü ki, buz adamının baş yarası (ehtimal ki, eyni vaxtda) və sağ əlində müdafiə yarası var.

Ötzinin dəhşətli ölümünün sirri, kim olduğu və dağ aşırımına necə düşməsi arxeologiya dünyasının hüdudlarından kənara çıxıb və bütün dünyada böyük marağa səbəb olub. İtaliyanın Bolzano şəhərindəki Cənubi Tirol Arxeologiya Muzeyində sərgilənən onun mumiyalanmış cəsədini hər il minlərlə insan ziyarət edir.

Mədəsinin içindəki qalıqlar onun son yeməyi və haradan gəldiyi barədə məlumat verdi. Onun DNT-si üzərində aparılan araşdırmalar onun nəslini və necə göründüyünü ortaya çıxardı. Yanında olan silahlar onun sağ əlli olduğunu göstərirdi. Və onların geyimləri qədim insanların əslində nə geyindikləri haqqında nadir məlumat mənbəyinə çevrilib.

2016-cı ilin fevralında apardığı araşdırmada Deter-Volf, mumiyalanmış Misir, Çin və İnka qalıqlarında tapılanlar da daxil olmaqla, onlarla qədim döymə nümunəsinin məlumat bazasını tərtib etdi və Ötzinin bədənindəki döymələrin məlum olan ən qədim döymə nümunələri olduğunu aşkar etdi. Bu nailiyyət dağıdıcı olmayan rəqəmsal təsvir texnologiyaları və arxeoloqlar və tatu sənətçiləri arasında əməkdaşlıq sayəsində mümkün olub.

Qrafik: EURAC Mumiya Tədqiqatları Tədqiqat İnstitutu/Marko Samadelli
Bu 2016-cı il araşdırması göstərir ki, tatuajlar dərinin altına piqmentləri daimi olaraq implantasiya etməyin müxtəlif yolları ilə uzunmüddətli və geniş yayılmış mədəni təcrübədir. Bu üsullara kəsik, saplı və ya sapsız bir nöqtəli alətlə ponksiyon, mürəkkəblə isladılmış sap və iynə ilə dərialtı inyeksiya və dəri tikişi daxildir.

2022-ci ilin sentyabrında nəşr olunan başqa bir araşdırmada Deter-Wolf və həmkarları fərqli ənənəvi texnikaları sınaqdan keçirdilər. Yeni Zelandiyalı döymə rəssamı və tədqiqatın həmmüəllifi Danny Riday, müasir polad iynə ilə birlikdə heyvan sümüyü, obsidian, mis və qaban dişlərindən hazırlanmış səkkiz alətdən istifadə edərək Ötzinin ayağındakı döymələri təqlid edib.

Deter-Volf deyir ki, Ötzinin bədənindəki döymələr çox güman ki, sümükdən və ya misdən hazırlanmışdır və kənarları əllə hazırlanmış döymə ilə uyğun gəlirdi: "Kəsik döymələri, xətlərin dərini kəsmə üsuluna görə kəskin kənarlar yaradır. Xəttdə müxtəliflik var, çünki siz bütün bu delikləri bir-bir və çox yaxınlaşdırırsınız. Kifayət qədər yaxından baxdığınız zaman, onların nə qədər üst-üstə düşməsindən asılı olaraq bir növ ləkə effekti yaranır".

Ötzinin alət çantasında daşıdığı sümük torbası potensial namizəddir, lakin Deter-Volf bunu istisna etmir və Ötzinin çantasında “tatuaj dəsti” ilə gəzdiyini düşünmür. Onun sözlərinə görə, bu qarışıqlıq daha çox gündəlik həyatı ilə bağlı olub.

Aysun / Demedia.az