Dünyaya ən yaxın məsafadə yerləşir... - Yeni araşdırma
Astronomlar Günəş sisteminin də daxil olduğu Süd Yolu Qalaktikasında ən böyük ulduz qara dəliyini aşkar ediblər.
Demedia.az xəbər verir ki, "Yatmış nəhəng" adlanan Gaia BH3 adlı qara dəlik Günəşdən təxminən 33 dəfə böyükdür və bizdən 1926 işıq ili uzaqlıqda Qartal Bürcündə yerləşir. Yerə ən yaxın məlum olan qara dəlik 1500 işıq ili uzaqlıqda olan və Günəşdən təxminən 10 dəfə böyük olan Gaia BH1-dir.
Astronomlar qara dəliyi Avropa Kosmik Agentliyinin Gaia Kosmik Teleskopunun müşahidələrini skan edərkən aşkar ediblər. Tədqiqatçılar heç bir qara dəlik tapacağını gözləmirdilər, lakin Gaia BH3-ün yaxınlıqdakı bir ulduza çəkdiyi cazibə qüvvəsi qara dəliyin tapılmasına səbəb oldu.
Bir çox "yatmış" qara dəliklərdə material istehlak etmək üçün yaxınlıqda bir ulduz yoxdur, buna görə də onları aşkar etmək başqalarına nisbətən daha çətindir. Əgər ulduzdan qaynaqlanan bu qara dəliklər yanındakı ulduzun maddəsini qəbul edə bilirsə, bu maddə mübadiləsi rentgen şüaları yaydığı üçün teleskoplar vasitəsilə aşkar edilə bilər.
Aquila bürcündəki köhnə nəhəng ulduzun yırğalanması onun hərəkətsiz qara dəliklə qarşılıqlı əlaqədə olduğunu göstərir. Bu yolla, Gaia Kosmik Teleskopu üçüncü dəfə "yatmış" qara dəliyi kəşf etdi. Tədqiqatçılar Çilidəki Atakama səhrasındakı Avropa Cənub Rəsədxanasının Çox Böyük Teleskopu və digər yer teleskoplarından istifadə edərək Gaia BH3 kütləsini təsdiqləyiblər.
Daha böyüyü də var.
Qalaktikamızdakı "ən böyük qara dəlik" adı qalaktikamız mövcud olduğu müddətdə Süd Yolu Qalaktikasının mərkəzində yerləşən Oxatan A* adlı superkütləli qara dəliyə aid olacaq. Kütləsi Günəşinkindən 4 milyon dəfə böyük olan bu qara dəlik kəşf edilmiş Gaia BH3-dən fərqli olaraq ulduz mənşəli deyil, “superkütləli” qara dəlikdir.
Qalaktikaların mərkəzlərindəki bu superkütləvi qara dəliklərin necə əmələ gəldiyinə dair dəqiq konsensus yoxdur. Bir nəzəriyyə belə nəhəng qara dəliklərin kosmik maddənin nəhəng buludlarının toqquşmasından sonra əmələ gəldiyidir. Ulduz qara dəlikləri nəhəng ulduzların ölümündən sonra əmələ gəlir. Başqa sözlə desək, Gaia BH3 qalaktikamızda indiyə qədər müşahidə etdiyimiz, nəhəng ulduzun ölümündən sonra əmələ gələn ən böyük ulduz mənşəli qara dəlikdir. İkinci yerdə qərarlaşan Cygnus X-1 Günəşdən 21 dəfə böyükdür.
Qalaktikamızdakı üç ulduzdan yaranan qara dəliklər.
Alimlər belə bir kütləyə malik ulduz qara dəliklərinin metaldan zəif ulduzların çökməsi nəticəsində əmələ gəldiyini düşünürlər. Bu ulduzlarda tapılan elementlərin hidrogen və helium olduğu düşünülür və onların həyatları boyu çox daha az kütlə itirdikləri düşünülür. Beləliklə, ömürlərinin sonunda qara dəlik dövlətlərinə mümkün qədər çox kütlə qalır.
Tədqiqat qrupu ümid edir ki, bu nəticələr digər astronomları nəhəng qara dəliyi tədqiq etməyə və onun haqqında daha çox məlumat aşkar etməyə sövq edəcək.
Aysun / Demedia.az
