Bulud toxumu nədir... - Dubayda daşqına bu üsul səbəb olub?

Dubayın səhra şəhəri su altında qaldıqdan sonra bütün gözlər hökumətin “bulud səpmə” fəaliyyətinə çevrildi.

Demedia.az xəbər verir ki, lakin bəzi alimlərin fikrincə, ölkə tarixinə düşmüş sel fəlakətinin səbəbi bu deyil. Bəs niyə bu qeyri-adi vəziyyət yaranıb?

BƏƏ 20 ildir ki, yağışları artırmaq və quraqlıqla mübarizə aparmaq üçün bulud toxumundan istifadə edir. Təcrübə yağışın miqdarına 5-15 faiz kimi kiçik təsir göstərir, lakin mətbuata danışan BƏƏ rəsmisi deyir ki, bu nisbət onların ölkələrində yüzdə 30-a qədər ola bilər.

Bulud toxumu üsulu nədir və necə edilir?
Bulud toxumu yağışın miqdarını artırmaq üçün buludlara kimyəvi maddələrin səpilməsini nəzərdə tutan hava dəyişikliyi üsuludur. Buludu "toxumlamaq" üçün üzərinə mikroskopik hissəciklər səpilir.

Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri Milli Meteorologiya Mərkəzi tərəfindən həyata keçirilən bulud səpmə uçuşu. Foto: Getty Images
ABŞ, Çin və Avstraliya da daxil olmaqla bir çox ölkə bu texnikadan istifadə edir. BƏƏ və bəzi ABŞ ştatlarında bu iş üçün təyyarələrə üstünlük verilir. Bəzi ölkələrdə toxum səpən raketlər yerdən atılır.

Buluddakı su molekulları buz kristalları şəklində nüvə üzərində sürətlə birləşərək normal yağıntı yaradır. Süni mayalanmada gümüş yodid, kalsium xlorid və ya kalium xlorid kimi materiallar nüvə funksiyasını yerinə yetirmək üçün yağış buluduna səpilir. Materialları buludda ən uyğun yerə vaxtında və lazımi miqdarda çatdırmaq prosesin ən çətin hissəsidir.

Məşəllər BƏƏ Milli Meteorologiya Mərkəzinin bulud səpən təyyarələrindən birinə yerləşdirilir. Foto: Getty Images.
London İmperial Kollecində iqlim elmləri üzrə müəllim Friederike Otto, "Bulud toxumu nazik havadan bulud yarada bilməz" dedi. "Metod, artıq səmada olan nəmin daha sürətli qatılaşmasına imkan verir" deyir.

Alimlər: "Dubaydakı daşqının əsl səbəbi: İqlim böhranı"
BƏƏ-nin sahil bölgəsində yerləşən Dubay ümumiyyətlə çox quraq bir bölgədir, ildə orta hesabla hər kvadrat metrə 100 mm-dən az yağıntı düşür. Bununla belə, arabir güclü leysan yağışları da müşahidə olunur.

Meteoroloqlar keçən həftə Körfəzdə daşqın təhlükəsi barədə xəbərdarlıq etmişdilər. Amma bunu heç kim gözləmirdi. BBC qeyd edir ki, Dubayda rütubəti tarazlaşdırmaq üçün kifayət qədər yaşıl sahələr yoxdur və drenaj sistemləri bu yüksək yağıntı səviyyələrinə cavab verə bilmir.

Xəlifə Universitetinin Ətraf Mühit və Geofizika Elmləri Professoru. Diana Francis vurğulayır ki, buludların əkilməsi çox baha başa gələn prosesdir, ona görə də belə intensiv və geniş miqyaslı yağıntılar proqnozlaşdırılarsa, toxum əkməyə ehtiyac yoxdur.

Reading Universitetindən Prof. Riçard Allan yağışın şiddətinin rekord qırdığını deyir və “İsti iqlimdə rütubət buludları daha da ağırlaşdırır, daha çox yağış və sellərə səbəb olur” deyir.

BƏƏ hökumət rəsmiləri Dubay daşqınlarından əvvəl bulud səpilməsinin edildiyini inkar edir. Foto: Getty Images
Bir çox atmosfer alimləri Dubaydakı daşqınların arxasında buludların olduğunu düşünmürlər. Mütəxəssislər Elm Media Mərkəzinə (SMC) verdiyi açıqlamada yağışlara güclü yağış gətirəcəyi proqnozlaşdırılan nadir hava sistemi səbəb olduğunu söylədi; O, hər hansı bulud səpmə effektinin daha kiçik olacağını bildirir.

Lids Universitetindən John Marsham, qalıq yanacaqların mərhələli şəkildə ləğv edilməsində kollektiv uğursuzluğa işarə edərək əlavə etdi: "Bu iddia, biz xalis sıfıra çatana qədər daha da pisləşəcək görünməmiş ifratlara hazır olmalıyıq ki, real hekayədən yayındırır."

Qlobal temperaturun yüksəlməsi, hətta adətən quraq yerlərdə belə planetdə güclü yağışlara səbəb olur. Və bu hava dəyişikliyi fizikanın əsas faktına görə baş verir: Daha isti hava daha çox nəm saxlayır.

Həqiqətən də, BƏƏ son illərdə leysan yağışlar nəticəsində dağılan yeganə səhra bölgəsi deyil. Məsələn, ABŞ-ın Kaliforniya ştatındakı Ölüm Vadisində 2022, 2023-cü illərdə, sonuncusu isə fevral ayında daşqınlar olub. Otto deyir: "İnsanlar neft, qaz və kömür yandırmağa davam etsələr, iqlim istiləşməyə davam edəcək, yağışlar daha da intensivləşəcək və insanlar daşqınlarda həyatını itirməyə davam edəcək".

Aysun / Demedia.az