Yuxu pozğunluqları kişilər və qadınlar arasında fərqli ola bilər...
Qadınlar kişilərə nisbətən yuxusuzluqdan daha çox əziyyət çəkirlər və tez-tez yuxu keyfiyyətinin pis olduğunu bildirirlər.
Demedia.az xəbər verir ki, kişilər isə yuxu apnesindən daha çox əziyyət çəkirlər. Qadınların sirkadiyalı ritmləri kişilərə nisbətən daha tez işə düşdüyü üçün bu cür pozulmalar daha pis sağlamlıq nəticələri ilə əlaqələndirilir. Kişilər isə həddindən artıq yeməyə meyllidirlər və növbə ilə işləyən kişilər yuxusuz qaldıqda 2-ci tip şəkər xəstəliyinə tutulma riski daha yüksəkdir.
Bu və digər mühüm yuxu fərqləri; yuxu və cinsiyyətlə bağlı davam edən araşdırmalar çərçivəsində nəşr olunan yeni bir araşdırmada vurğulanır. Tədqiqat həmçinin kişilərdə və qadınlarda yuxu ilə bağlı pozğunluqların müalicəsi ilə bağlı məsləhətləri də əhatə edir. Sauthempton Universiteti, Stenford Universiteti və Harvard Universitetinin tədqiqatçıları tərəfindən aparılan və yazılan araşdırma Sleep Medicine Reviews jurnalında dərc olunub.
Stanford Universitetində psixiatriya və davranış elmləri sahəsində təhsillərini davam etdirən və sözügedən araşdırmanı aparan Renske Lok, müalicə növü ilə müalicədə istifadə ediləcək dərman və ya dozanın cinsinə görə dəyişə biləcəyini ortaya çıxardıqlarını deyir. .
ABŞ Milli Sağlamlıq İnstitutunun məlumatına görə, ölkədə 50-70 milyon insan - ABŞ əhalisinin təxminən 20 faizi - xroniki və ya davam edən yuxu pozğunluğundan əziyyət çəkir. Xəstəliklərə Nəzarət və Qarşısının Alınması Mərkəzlərinin (CDC) məlumatına görə, Birləşmiş Ştatlarda hər 3 böyükdən 1-i “yuxudan məhrumdur”.
Qadınlar yuxu keyfiyyətinin daha pis olduğunu deyirlər
İcmal, qadınların kişilərə nisbətən narahatlıq və depressiv pozğunluqlarla əlaqəli yuxu keyfiyyətinin azalmasına daha çox meylli olduğunu göstərdi. Beyin fəaliyyəti ilə ölçülən məlumatlara görə, qadınların yuxu keyfiyyəti dərin yuxunun miqdarı və yatdıqları vaxt baxımından yaxşıdır. Bununla belə, tədqiqatçılar qadınların yuxusuzluqdan kişilərə nisbətən daha çox əziyyət çəkdiyini müəyyən ediblər.
“Qadınlar psixoloji vəziyyətləri və pis yuxuları haqqında bəlkə də bir az daha açıqdırlar; “Kişilər bunu özlərində saxlamağa daha çox meyllidirlər”.
2021-ci ildə aparılan başqa bir araşdırma fərqli bir səbəb təklif edir. Lozanna Universitetinin tədqiqatçıları, ölçmələr onların yaxşı bir gecə yuxusu keçirdiklərini göstərsə də, gecə boyu oyanmaqdan şikayətlənən qadınların yuxu rejimlərini araşdırıblar.
Yuxu zamanı beyin fəaliyyətini daha dərindən öyrənmək üçün tədqiqatçılar baş dərisinə və üzə 256 EEG elektrod yapışdırıblar. Daha sonra gecənin müxtəlif vaxtlarında qadınları oyadıb yatıb, yoxsa oyaq olduqlarını soruşublar.
Məlum olub ki, gecə boyu yatmış kimi görünmələrinə baxmayaraq tez-tez oyaqlıq hiss edən qadınların beyinlərinin kiçik 5 faizində yüksək tezlikli, az qala oyanmaya bənzər beyin fəaliyyəti, qalan 95 faizinin isə istirahətdə olduğu aşkar edilib. Yalnız bir ovuc elektroddan istifadə edilən standart yuxu tədqiqatında beyində bu cür aktivliyi aşkar etmək mümkün deyil.
"Biz indi onların nə hiss etdiklərini anlaya bilərik, çünki beynin bu kiçik hissəsində onların 95 faizi dincəlsə belə, onların burada olduqlarından xəbərdar edən müəyyən bir fəaliyyət olduğunu görürük" dedi Rafael Haynzer Lozanna Universitet Xəstəxanasında Yuxu Araşdırma Mərkəzi. Heinzer bu kritik detalı da vurğulayır:
"Biz heç vaxt xəstələrimizlə lağ etməmişik, amma onlara da inanmamışıq."
Qadınlarda daha erkən sirkadiyalı ritm var
Qadınlarda yuxusuzluq kimi yuxu pozğunluqlarının səbəbi sirkadiyalı ritmlərinin kişilərə nisbətən daha sürətli olması və gün ərzində bir az erkən başlaması ola bilər. Qadının sirkadiyalı ritmi 24,09 saat (+-0,2), kişinin sirkadiyalı ritmi isə 24,19 saat (+-0,2) olaraq ifadə edilir.
Fərq kiçik görünsə də, günlər, həftələr və ya aylar ərzində kümülatif təsir daxili saat ilə işıq və qaranlıq kimi xarici siqnallar arasında uyğunsuzluğa gətirib çıxara bilər və nəticədə yuxu pozğunluqlarına səbəb ola bilər.
sirkadiyalı ritm; Yerin öz oxu ətrafında 24 saatlıq səyahəti nəticəsində ortaya çıxan biokimyəvi, fizioloji və davranış ritmlərinin canlılar üzərində təkrarlanmasıdır. Bu anlayışı təxminən bədənimizin bioloji saatı kimi təyin edə bilərik.
Yuxuya getmək, yuxudan oyanmaq, gün ərzində oyaq qalmaq kimi vəziyyətlərə təsir edən bir çox fizioloji sistemlə əlaqəli olan sirkadiyalı ritm bədən istiliyi, melatonin ifrazı, qandakı kortizol səviyyəsi və iştahla da yaxından əlaqəlidir.
Bunu belə izah etmək üçün: Gecə yuxusunun başlaması qaranlığın başlaması ilə gün ərzində yığılan yuxu maddəsinin və melatonin ifrazının artması ilə müəyyən edilir. Bu ritmdəki yerdəyişmələr və pozğunluqlar səbəbi bilinməyən yuxusuzluğun və ya uzun yuxunun əhəmiyyətli səbəblərindən biri kimi göstərilə bilər.
Sirkadiyalı ritm pozulduqda gecə yuxuya getmə ilə bağlı problemlər yarana bilər ki, bu da gündüz həddindən artıq yuxululuq, iş performansının azalması, konsentrasiyanın pozulması və depressiya kimi ciddi nəticələrə səbəb ola bilər.
Aysun / Demedia.az
