Bu xatirələr beyinə zərər verir

İnsanlar üçün həm nemət, həm də bəla olan xatırlama ilə bağlı yeni araşdırmalar, bir şeyi xatırlama prosesinin uzunmüddətli perspektivdə bir bədəli olduğunu ortaya qoyur...

Demedia.az xəbər verir ki, xüsusilə də xatirələr neyronlarla “birləşib” saxlanıldığı üçün bu xərc özünü belə göstərir: Beyində iltihab və sinir hüceyrələrində DNT zədələnməsi.

Beynəlxalq tədqiqatçılar qrupu bildirir ki, yaddaşın formalaşması bir neçə yumurta sındırıb omlet hazırlamaqdan çox da fərqlənmir! Yaddaşda yeni bir quruluş meydana gəlməzdən əvvəl - qırılmalı olan qabıqlar kimi - nəyisə diqqətlə məhv etmək lazımdır.

Alimlərin bu “qəribə” metaforasını bir kənara qoyub araşdırmanın diqqəti çəkən elmi məqamlarına qayıdarkən, siçanlar üzərində aparılan sınaqlara görə, bu kiçik miqyaslı dağıntılar beynin çox vacib hissəsi olan hipokampusda baş verir. xatırlama prosesi.

Öyrənmə zamanı beyin hüceyrələrinin nüvəsindən ayrılan hissələr. DNT (ortada ağ nöqtə), struktur zülallar (bənövşəyi) və gen ifadəsini idarə edən zülallar (qırmızı və yaşıl). Foto: Jelena Radulovic
Hipokampus xatirələrimiz üçün əsas saxlama şkafı kimi təsvir edilir.

Nyu Yorkdakı Albert Eynşteyn Tibb Kollecinin tibb elmləri doktoru, nevroloq Jelena Radulovic deyir: "Beyin neyronlarının iltihabı ümumiyyətlə pis bir şey hesab olunur, çünki bu, Alzheimer və Parkinson xəstəliyi kimi nevroloji problemlərə səbəb ola bilər".

Amma bizim tapıntılarımız göstərir ki, uzunmüddətli yaddaşların formalaşması üçün beynin hipokampal bölgəsindəki xüsusi neyronlarda iltihab lazımdır.

Eksperiment apararkən, komanda qısa, yüngül elektrik şokları ilə siçanlarda epizodik yaddaşı işə saldı. Hipokampal neyronların yaxından təhlili iltihab siqnalı üçün vacib olan Toll-Like Receptor 9 (TLR9) yolunda genlərin aktivləşdirilməsini aşkar etdi. Bu yol yalnız DNT zədələnməsini göstərən neyron qruplarında aktivləşir.

Beyində DNT qırılmaları tez-tez baş versə də, adətən çox tez bərpa olunur. Lakin burada dəyişikliklər daha əhəmiyyətli görünürdü; Tez-tez hüceyrə bölünməsi ilə əlaqəli bioloji proseslər, hüceyrələri bölmədən neyronları yaddaş əmələ gətirən qruplara təşkil etmək üçün istifadə olunurdu.

Siçanlarda iltihab tənzimləmə mexanizmləri bir həftə davam etdi və sonra yaddaşı saxlayan neyronların xarici qüvvələrə qarşı daha davamlı olduğu ortaya çıxdı. Bu o deməkdir ki, xatirələr daha sonra tamamilə bağlanır və kənar müdaxilələrdən qorunur. Ola bilsin ki, insan beynində oxşar bir şey baş verir.

"Bu, diqqətəlayiqdir, çünki biz daim informasiya ilə doluyuq və xatirələri kodlayan neyronlar artıq əldə etdikləri məlumatı qoruyub saxlamalı və yeni daxilolmalardan yayınmamalıdırlar", - Raduloviç sözügedən vəziyyətlə bağlı deyir.

Eyni TLR9 iltihab yolu siçanlarda bağlandıqda, siçanlar artıq elektrik şoklarını xatırlamaq üçün öyrədilə bilməz. TLR9-un olmaması neyrodejenerativ xəstəliklərdən fərqli olaraq daha ciddi DNT zədələnməsinə səbəb oldu.

Uzunmüddətli COVID-19-u müalicə etmək və ya qarşısını almaq üçün TLR9 yolunun bloklanması təklif edilmişdir, lakin bu araşdırma fikrin yenidən nəzərdən keçirilməsinin lazım ola biləcəyini göstərir. Ancaq ən əsası, tədqiqat xatirələrin beyində necə saxlandığına dair maraqlı yeni bir perspektiv təklif etdi.

Radulovic deyir: "Hüceyrə bölgüsü və immun reaksiya milyonlarla ildir ki, heyvan həyatında yüksək səviyyədə qorunub saxlanılır, bu da həyatın davam etməsinə imkan verir, eyni zamanda xarici patogenlərdən qorunur".

“Ehtimal ki, təkamül zamanı hipokampal neyronlar, vəziyyət hüceyrə bölünməsinə qədər irəliləyiş və əmələ gəlməzdən əvvəl immun cavabı yaratmaq üçün DNT-ni hiss edən TLR9 yolunu DNT təmiri sentrozom funksiyası ilə birləşdirərək bu immun əsaslı yaddaş mexanizmini mənimsəmişlər”.

Aysun / Demedia.az