Astronavtlar Aya zəlzələ detektoru yerləşdirəcəklər
1960-cı illərdə başlayan və 1972-ci ildə sona çatan Apollon missiyaları ilə bəşəriyyət ilk dəfə Yerin Aya ayaq basdı.
Demedia.az xəbər verir ki, bununla belə, keçən onilliklər ərzində heç bir insanlı missiya təşkil olunmayıb. Bu vəziyyət NASA-nın Artemida missiyaları, xüsusilə Artemis 3 missiyası ilə dəyişəcək və insanlar 54 ildən sonra Aya ayaq basacaqlar (Artemis 3-ün 2026-cı ildə Aya enməsi gözlənilir).
Amma astronavtlar Aya sadəcə gəzmək üçün getmirlər. Onlar da özləri ilə aparacaqları elmi avadanlıqlarla alimlərin araşdırmalarına töhfə verəcəklər. Bu avadanlıqlardan biri Ayın Ətraf Mühitinin Monitorinqi Stansiyasıdır (LEMS). NASA-nın Artemis 3 missiyası üçün götürəcəyi potensial yüklərdən biri olan LEMS, avtonom işləyən seysmoqrafı ehtiva edir. Ayın uzun və çox soyuq gecə dövrünə tab gətirəcək və Ayın “gündüz” vaxtında fəaliyyət göstərəcək LEMS, Artemida 3-ün yerə enəcəyi Ayın cənub qütb bölgəsindəki “ay zəlzələləri”ni izləyəcək.
LEMS-in Ay səthində ən azı 3 ay və ən çoxu 2 il fəaliyyət göstərməsi gözlənilir.
LEMS avadanlığı termal vakuum kamerasında sınaqdan əvvəl hazırlanır. Avadanlıq, həmçinin Ayda işləməzdən əvvəl Ay kimi şəraitə tab gətirmək üçün sınaqdan keçirilib.
NASA açıqlamasında 1969-1972-ci illərdə Apollon astronavtlarının Aya eniş missiyaları zamanı yerləşdirdiyi seysmoqraflardan əldə edilən məlumatlara əsaslanaraq Ayda zəlzələlərin müşahidə edildiyini bildirir.
Bununla belə, Apollon missiyalarından əldə edilən bu seysmik məlumatlar Ayın eniş edildiyi yerin ekvator bölgəsinin Yerə baxan hissəsindən götürülə bilərdi. Xüsusilə NASA-nın Ayın cənub qütb bölgəsində baza yaratmaqla bağlı uzunmüddətli planlarını nəzərə alsaq, kosmik agentliyin bu bölgədən seysmik məlumat almaq istəməsi tamamilə məntiqlidir.
Bildirilir ki, ay zəlzələləri, Yerdəkilərdən fərqli olaraq, Yerlə peykimiz arasındakı cazibə qüvvələrindən qaynaqlanır. Bundan başqa, gündüzlər 122°C, gecələr isə -133°C olan səth temperaturu da Ayın isti olanda genişlənməsi, soyuqda isə büzülməsi səbəbindən peykimizdə təkanlara səbəb olur.
Beləliklə, ay zəlzələlərini öyrənmək təkcə Artemidanın enişini planlaşdırmağa kömək etməyəcək, həm də alimlərə Ayın səthinin altında nə baş verdiyini daha yaxşı anlamağa kömək edəcək. Seysmik dalğaların müxtəlif materiallardan müxtəlif sürətlərdə keçdiyini nəzərə alsaq, bu məlumat Ayın necə əmələ gəldiyinə işıq salır.
Aysun / Demedia.az
