Niyə yadplanetlilər bizimlə əlaqə saxlamırlar?
Planetimizdən kənarda başqa yerlərdə yadplanetli həyatın mövcudluğu qədim Yunanıstan və Romadan bəri müzakirə mövzusu olmuşdur. Lakin bu məsələdə hələlik heç bir irəliləyiş əldə olunmayıb.
Demedia.az xəbər verir ki, əgər kosmosda bizdən başqa ağıllı həyat varsa, onlarla niyə ünsiyyət qura bilməyəcəyimizə dair bir çox nəzəriyyələr var. Bunlara müxtəlif nöqteyi-nəzərdən baxışlar, o cümlədən insan səviyyəli zəkanın kainatda bənzərsiz olması ilə bağlı fikirlər daxildir. Bununla belə, bir alimin nəzəriyyəsi olduqca məqbul görünür: Qamma şüalarının partlaması (GRB) səbəbindən yadplanetli sivilizasiyaların məhv edilməsi.
GRB-lər adətən uzaq qalaktikalarda müşahidə olunan və nəhəng ulduzun nüvə yanacağı bitdikdə və öz üzərinə çökərək ətrafına böyük miqdarda radiasiya yaydıqda baş verən yüksək enerjili partlayışlara aiddir.
Astronomiya professoru Dr. Frederik Uolter bu partlayışların çox dar bir sahəyə fokuslanmış radiasiya olduğunu bildirir və əlavə edir: "Əgər belə bir partlayış qalaktika müstəvisinə doğru baş verərsə, qalaktikadakı planetlərin təxminən yüzdə 10-da həyatı yox edə bilər."
NASA bu partlayışları “kainatdakı ən güclü partlayışlar” kimi təsvir edir. Tipik bir partlayışda radiasiyanın istiqamətləndirdiyi enerji Günəşin parlaqlığından 1 kvintilyon dəfədir (1-in yanında 19 sıfır düşünün). Yəni qalaktikada yerdən kənar sivilizasiyanın mövcudluğunu aradan qaldırmaq kifayətdir.
NASA-nın orbitdəki Compton Gamma-Ray Rəsədxanasının onilliklər ərzində apardığı tədqiqatlar sayəsində biz bilirik ki, bu cür qamma-şüa partlamaları öz qalaktikamız olan Süd Yolunda olduqca nadirdir. 1991-ci ildə buraxılan Compton Gamma Ray Rəsədxanası peyki ilə NASA tədqiqatçıları qalaktikamızda daha çox GRB görəcəklərini düşünürdülər. Lakin bu partlayıcı "supernova" hadisələri bizdən nisbətən uzaq olan gənc qalaktikalarda daha çox rast gəlinir. Bu qalaktikalar yeni ulduzlar əmələ gətirdikləri dövrlərdə olduqları üçün onların daha çox çökən ulduzları var.
Valterin fikrincə, belə partlayışlar hər qalaktikada orta hesabla hər 100 milyon ildən bir baş verir. GRB-lərin yadplanetli sivilizasiyalara təsirindən danışan Uolter deyir: “Biz təxmin edə bilərik ki, orta hesabla hər 1 milyard ildən bir əhəmiyyətli sayda yadplanetli sivilizasiyalar, əgər varsa, yox olacaqlar”.
Bəzi araşdırmalara görə, GRB-lər qalaktikalarda orta hesabla hər 10 milyon ildən bir baş verə bilər. Bu o deməkdir ki, hər hansı yadplanetlilər kosmos tədqiqatlarına başlamazdan əvvəl məhv ediləcəklər.
Beləliklə, Yer təhlükədədirmi?
Planetimizin yaşı 4,5 milyard ildir. Kainatda bildiyimiz yeganə ağıllı həyatın texnologiyada inkişafı və irəliləməsi məhz bu qədər uzun sürdü. Bu o deməkdir ki, içində olduğumuz Süd Yolu Qalaktikasında Yerin mövcudluğunun son 4,5 milyard ilində 45-450 GRB baş verib.
Bəzi geofiziklər və tədqiqatçıların fikrincə, Ordovik və/və ya Devon dövrlərində (359-445 milyon il əvvəl) kütləvi yox olmaların səbəbi çökən ulduz və ya qara dəliyin əmələ gəlməsi nəticəsində yaranan qamma-şüalarının partlaması ola bilər.
Kainatdakı ən güclü və yüksək enerjili partlayışlar olan qamma-şüa partlayışları qalaktikadakı planetlərin 10%-də həyatı dərhal bitirə bilər.
Fövqəlnovanın yaratdığı bu qamma-şüa partlayışları ölümcül olsa da, Dr. Valter deyir ki, bunlardan narahat olmağın mənası yoxdur. Bu partlayışların nadir hallarda və müəyyən istiqamətdə olduğunu deyən Uolter onların Yerə çatmasının çox çətin olduğunu və bəşəriyyətin belə bir hadisəyə heç bir şəkildə hazırlaşa bilməyəcəyini əlavə edir.
Qamma-şüa partlayışları ilk dəfə 1967-ci ildə Sovetlərin 1963-cü il Nüvə Sınaqlarının Qadağası Müqaviləsinə uyğun olaraq nüvə sınaqlarını dayandırıb dayandırmadığını müəyyən etmək üçün ABŞ tərəfindən göndərilən bir cüt Vela peyki tərəfindən aşkar edilmişdir. İki il sonra bu fövqəladə partlayışlar Los Alamos Milli Laboratoriyalarında bir qrupun diqqətini çəkdi. Bu komanda sonradan laboratoriyanın qamma şüaları astronomiya qrupunu yaratdı.
Biz kainatda həqiqətən təkikmi?
Nüvə fiziki Enriko Ferminin məşhur “Fermi Paradoksu”nu irəli sürməsindən keçən 74 ildə kainatın nəzəri olaraq həyatla dolu olması lazım olsa da, bəşəriyyətin niyə hələ də bunu təsbit etmədiyi sualını verdiyi, müxtəlif həll təklifləri də ortaya çıxıb.
Portsmut Universitetindən fizik Stephen Webb bu mövzuda ölümcül yırtıcı sivilizasiyadan gizlənən yadplanetlilərdən tutmuş kosmos səyahətinin çətinliyinə qədər 75 fərqli izahı araşdırdığı bir kitab nəşr etdi. Dr. Valter də oxşar izahat verir.
Bunlardan biri, yer üzündəki balinalar və delfinlər kimi qabaqcıl su canlılarının böyük beyinlərinə və sosial qabiliyyətlərinə baxmayaraq, kosmosa səyahət üçün lazım olan texnologiyanı inkişaf etdirə bilməyəcəkləridir.
Başqa bir izahat isə ağıllı, lakin riskli bir sivilizasiyanın ulduzlararası səyahətin və digər canlıların axtarışının dəyməz olduğunu düşünməsi ilə bağlıdır.
Aysun / Demedia.az
