Venera ilə bağlı şok faktlar - Su hara olur?
Venera milyardlarla il əvvəl yarananda, ehtimal ki, planetdə Yer qədər su var idi.
Demedia.az xəbər verir ki, ancaq bir müddət sonra Veneranın iqlimi cəhənnəmə çevrildi, Yer isə bu gün bildiyimiz kimi həyatın beşiyinə çevrildi.
Bəs Veneradakı bütün sulara nə oldu? Bu sualın cavabı təkcə öz planetimizin gələcəyi üçün deyil, həm də Günəş sistemindən kənarda həyatın axtarışı üçün vacibdir. Tədqiqatçılar Veneranın itkin suyunun sirrini həll etdiklərini və tapmacanın əsas hissəsini tapdıqlarını düşünürlər.
Bu yaxınlarda “Nature” jurnalında dərc edilən yeni araşdırma, Veneranın hidrogenini kosmosa sızdıran və planetin əvvəllər düşündüyümüzdən daha sürətli su itirməsinə səbəb olan bir prosesə işarə edir.
Kolorado Boulder Universitetinin planetoloq alimi Maykl Çeffin deyir: "Veneranın təxminən eyni ölçüdə və kütlədə olmasına baxmayaraq, Yerdən 100.000 dəfə az su var".
Tədqiqat qrupundan biri olan Eryn Cangi, Veneranın Yerdən nə qədər az suya sahib olduğunu daha yaxşı başa düşmək üçün vəziyyəti belə izah edir: “Əgər yer üzündəki bütün su (qlobal ekvivalent təbəqə/GEL hesablanmaqla) yer üzündə bərabər şəkildə yayılsaydı, təxminən 3 km dərinlikdə qlobal okean meydana gələrdi. Bununla belə, Veneranın GEL nəticəsi (burada mövcud suyun demək olar ki, hamısı havada buxardır) cəmi 3 santimetrdir.
NASA-nın məlumatına görə, Venera Günəş sistemində ən çox vulkan olan planetlərdən biridir. Bu yaxınlarda bir astronom planetdə vulkan püskürməsi aşkar etdi. Bu, onun həyat üçün yararsız olmasına baxmayaraq, hələ də geoloji aktiv olduğunun sübutudur.
Ölçüsü və kütləsi oxşarlığı ilə yanaşı, Venera və Yer də quruluş baxımından olduqca oxşardır. Lakin zaman keçdikcə Veneranın atmosferindəki qalın karbon qazı buludları istiliyi tutaraq onu Günəş sistemindəki ən isti planetə çevirdi (Merkuridən daha uzaqda olmasına baxmayaraq).
O, sözün əsl mənasında kükürd turşusu yağdıran zəhərli karbon qazı buludları ilə boğuldu. Vulkanizm nəticəsində formalaşan planet dəhşətli istixana effektinə məruz qalıb. NASA-nın məlumatına görə, istixana effekti planetin temperaturunu orta hesabla 464 dərəcəyə yüksəldib.
Ancaq istinin səbəb olduğu buxarlanma, Yerin 'zəhərli əkiz bacısı' olaraq da bilinən Veneranın bu gün niyə belə quru bir yer olduğunu tam izah edə bilmədi. Venerada hidrogeni çıxarmağa davam edən başqa bir proses işləməlidir.
"Bir bənzətmə üçün, deyək ki, şüşəmdəki suyu boşaltdım, hələ də bir neçə damcı su qalacaq", - Çeffin deyir. Venerada bu "damlaların" demək olar ki, hamısı yoxa çıxıb. Chaffin və onun həmkarı Cangi tərəfindən aparılan araşdırmalar bununla bağlı bir nəzəriyyə ortaya qoyur.
Planetin kimyasını kompüter simulyasiyaları ilə tədqiq edən elm adamları Venera atmosferindəki hidrogen atomlarının “dissosiativ rekombinasiya” yolu ilə kosmosa doğru hərəkət etdiyini və planetin əvvəlki hesablamalardan gündə iki dəfə çox su itirməsinə səbəb olduğunu aşkar ediblər. Tapıntılar HCO+ adlı bir molekula işarə etdi.
HCO+ hidrogen, karbon və oksigendən ibarət müsbət iondur. Komandanın araşdırması göstərir ki, elektronlar molekulla rebirləşəndə hidrogen sərbəst buraxılır və kosmosa üfürülür. Və təbii ki, hidrogensiz su əmələ gələ bilməz.
Veneranın səthinin bu gün necə göründüyünü (solda) və milyardlarla il əvvəl su ilə necə görünə biləcəyinin müqayisəsi.
Araşdırmanı daha da maraqlı edən isə bu molekulun daha əvvəl Venera ətrafında heç vaxt aşkar edilməməsidir. Bəlkə də onu axtarmaq ağlımıza gəlməzdi. Çünki Yerin qısır qardaşına göndərilən zondların heç biri onu aşkar etmək iqtidarında deyildi. Cangi deyir: "Veneraya çoxlu missiyalar olmayıb".
Venera Günəşə yaxın olduğu üçün yarandıqdan qısa müddət sonra su itirməyə başlamış ola bilər. Ancaq bir vaxtlar okeanlara ev sahibliyi etsəydi, çox güman ki, daha sabit bir atmosferə sahib idi. Görəsən nə vaxt Yer kimi olmağı dayandırdı? Bəlkə də bu suala Veneranın gələcək missiyalarında cavab vermək olar.
Veneranın necə quruduğunu öyrənmək başqa yerlərdə su itkisinin necə görünə biləcəyini daha yaxşı anlamağa kömək edə bilər. Su həyat üçün həqiqətən vacibdir. Biz kainatda maye suyu dəstəkləyən şərtləri başa düşməliyik.
Aysun / Demedia.az
