Dünya son 165 ilin ən vəhşi günəş qasırğası ilə üz-üzədir

ABŞ Milli Okean və Atmosfer İdarəsi (NOAA) mayın 10-na keçən gecə etdiyi xəbərdarlıqda 1859-cu ildə baş vermiş Karrinqton hadisəsinin yenidən baş verə biləcəyini vurğulamışdı. Həmin vaxt teleqraf stansiyaları alovlandı və dünya miqyasında rabitə kəsildi.

Demedia.az xəbər verir ki, bu gün bu böyüklükdə bir geomaqnit qasırğası geniş yayılmış elektrik dalğaları və kəsintilərə, həmçinin kritik infrastrukturun zədələnməsinə səbəb ola bilər.

Bundan əlavə, bu günəş aktivliyi şimal işıqları kimi tanınan fenomenin dünyamızın bir çox nöqtəsində görünməsinə səbəb olacaq.

Alimlər fırtınanın nə qədər ciddi olduğunu səhər saat 03:00 radələrində, plazma kosmosda dünyamıza yaxınlaşdıqca, gəlmədən təxminən bir milyon kilometr əvvəl öyrənəcəklər. NOAA dərhal lazımi xəbərdarlıqları verməyi planlaşdırır.

Elm adamları, Coronal Mass Ejection kimi tanınan bu altı plazma püskürməsindən üçünün bir araya gələrək çox güclü bir "adayəm TKA" meydana gətirəcəyini proqnozlaşdırırlar.

Geomaqnit qasırğaları günəş alovlarından ayrılan yüksək enerjili hissəciklər Yerə çatdıqda baş verir.

Günəş davamlı olaraq partlayışlar yaşayır, lakin aramızdakı 150 milyon kilometr məsafə çox vaxt bu partlayışlardan gələn hissəciklərin bizə çatmasına mane olur.

NOAA-nın Kosmik Hava Proqnozları Mərkəzinin (SWPC) direktoru Klinton Uolles cümə günü keçirdiyi mətbuat konfransında deyib: "Bir-birinin ardınca sarsıntı yaşayacağımızı proqnozlaşdırırıq. Biz çox işləyirik."

Səlahiyyətlilər 5-ci səviyyə (G5) geomaqnit qasırğası olan Karrinqtondan bir səviyyə aşağı fırtına gözləsələr də, onun bizə daha aşağı səviyyədə çata biləcəyini istisna etmirlər.

Dahl 165 il əvvəl fırtına zamanı şimal işıqlarının Mərkəzi Amerika və Havay adalarına qədər çatdığını izah edərkən, "biz ondan daha yüngül keçə biləcəyimizi unutmuruq" deyir.

Günəşdə partlayış baş verdikdə, o, nüvə bombasına bənzər elektromaqnit impuls yaradır ki, bu da peyklər də daxil olmaqla bir çox elektron avadanlıqları zədələyə və sıradan çıxara bilər.

Şimal işıqları Günəşdən gələn enerji və hissəciklər müvəqqəti olaraq Yerin maqnitosferini pozaraq geomaqnit qasırğası yaratdıqda da baş verir.

Günəşdən gələn bəzi hissəciklər planetimizin maqnit sahəsindən keçərək atmosferin yuxarı təbəqələrinə çatır, burada azot və oksigen molekulları ilə qarşılıqlı əlaqədə olur və müxtəlif rəngli işıq fotonları yayır.

Gözlənilən geomaqnit qasırğası Günəşdə baş verən partlayışlar nəticəsində yaranır və günəş ləkələrində baş verən bu partlayışlarla plazma kosmosa səpilir; Tədbir Coronal Mass Ejection adlanır.

Həftənin əvvəlindən Günəşin Yerə baxan tərəfində azı beş partlayış baş verib və onlardan biri artıq Yerə dəyib.

NOAA-nın alimi Dr. Tamitha Skov deyir ki, onlar hadisənin 4-cü səviyyə (G4) geomaqnit qasırğası yarada biləcəyini düşünürlər.

Skov qeyd edir ki, digər axınlar Yerə çatdıqca, fırtına G5 səviyyəsinə qədər yüksələ bilər və mayın 13-dək “sakitləşməyəcək”.

Dahl mətbuat konfransında dedi ki, o və NOAA "uzun müddətdir belə bir şey görmədilər, buna görə də xüsusi diqqət yetirirlər" və əlavə etdi:

"Biz bunu FEMA (ABŞ-ın Federal Fövqəladə Halların İdarə Olunması Agentliyi) ilə müzakirə etdik, çünki onlar bilməli idilər, biz fəlakətli dağıntı gözləmirik."

NOAA Cümə axşamı axşam Şiddətli (G4) Geomaqnit Fırtınası xəbərdarlığı etdi və böyük bir günəş ləkəsinin çərşənbə günündən bəri çoxlu orta və ya daha yüksək gücdə partlayışlar yaşadığını açıqladı.

Günəş ləkələri, Günəşin maqnit sahəsindəki dəyişikliklər nəticəsində yaranan ulduzumuzun nisbətən soyuq bölgələridir.

Planetlər qədər böyük olan bu ləkələr 3-4 min dərəcə istilikdə olmasına baxmayaraq, Günəşin qalan hissəsindən daha soyuq olduqları üçün qaranlıq görünür.

NOAA hazırda TKA-ların NASA-nın Qabaqcıl Kompozisiya Tədqiqatçısına - "ACE"-ə çatmasını gözləyir. Sözügedən vasitə kosmosdakı enerji hissəciklərini öyrənmək üçün hazırlanıb və planetimizdən təxminən 1,4 milyon kilometr uzaqdadır.

Dahl deyir: "Biz TKA hissəciklərini Yerdən 1,5 milyon kilometr uzaqda olduqları zaman araşdırıb müəyyən edə biləcəyik. Bu yolla onların Yerə çatdıqda sıxlığını hesablaya biləcəyik".

Bəs bu bizə nə qədər vaxta qənaət edəcək? Dahl cavab verir: "Bizim 20 ilə 45 dəqiqə arasında vaxtımız olacaq."

Bu geomaqnit qasırğasını bu qədər güclü edən şey iki nəhəng günəş ləkəsi klasterinin olmasıdır; biri Günəşin şimal yarımkürəsində, digəri isə cənub yarımkürəsindədir.

Günəş ləkəsi, AR3664, bu həftə partladı və indi Yerdən təxminən 16 dəfə böyükdür, Karrinqton hadisəsinə səbəb olan günəş ləkəsi ilə eyni ölçüdədir.

Aysun / Demedia.az