Tarixin ən böyük sirri...
Niyə Misirin qədim piramidaları Nil çayından bu qədər uzaqda və az qala səhranın ortasında tikilmişdir?
Demedia.az xəbər verir ki, bu əlverişsiz yer uzun müddət arxeoloqları çaşdırdı. Ola bilsin ki, bu, onların Nil çayının zamanla yoxa çıxmış qolu boyunca tikilməsinə görədir.
Çayın varlığı 4700-3700 il əvvəl Nil vadisində indi yaşamaq mümkün olmayan ərazidə 31 piramidanın zəncir kimi tikildiyini izah edə bilər. Misirin qədim paytaxtı Memfisin yaxınlığındakı bu zolaqda qədim dünyanın yeddi möcüzəsindən biri olan Xeops Piramidası, həmçinin Kafre və Miserin piramidaları var.
Qədim misirlilərin belə böyük və uzunömürlü tikililəri məhz necə qurmağı bacardıqları tarixin ən böyük sirrlərindən biridir. Cümə axşamı günü Communications Earth & Environment jurnalında dərc edilən yeni bir araşdırma təkcə piramidaların maraqlı yerlərini izah etmir, həm də bu sirli strukturların 4500 il əvvəl necə qurulduğuna işıq salır.
Alimlər peyk şəkillərindən və çöküntülərin təhlilindən istifadə edərək Nil çayının 64 kilometr uzunluğunda olduğunu müəyyən etdilər; onun indi səhra altında basdırılmış qurudulmuş budağını xəritələndirdi. Qədim çay qolunun təqribən 500 metr enində, ən azı 25 metr dərinliyində olduğu bildirilir.
Wilmington Universitetinin professoru və tədqiqatın aparıcı müəllifi Eman Ghoneim, "Bu tədqiqat Nil çayının çoxdan itirilmiş qədim qolunun xəritəsini təqdim edən ilk tədqiqatdır" dedi. Ghoneim həmçinin piramidaların liman funksiyasını yerinə yetirən və çay boyunca uzanan piyada keçidinin olduğunu bildirir və əlavə edir: "Bu, çayın piramidanın tikintisi üçün lazım olan nəhəng tikinti materiallarının və işçilərin daşınmasında əsas rol oynadığını göstərir".
Ghoneim və onun həmkarları Nil çayının yoxa çıxmış bu qoluna ərəbcə "piramidalar" mənasını verən Ahramat adını verdilər.
Qədim Əhramat Qolunun su yatağı Köhnə Krallıqdan İkinci Aralıq Dövrə qədər olan və Üçüncü və On Üçüncü Sülaləni əhatə edən çoxsaylı piramidaları əhatə edir. Qrafik: Eman Ghoneim
Arxeoloqlar uzun müddətdir ki, qədim misirlilərin piramidaları tikmək üçün istifadə olunan nəhəng materialları daşımaq üçün yaxınlıqdakı bulaqdan istifadə etdiklərini düşünürlər. Bununla belə, piramida yeri bu gün gördüyümüz Nil çayından kifayət qədər uzaqda idi. Həm də belə hesab edilirdi ki, çay min illər ərzində dəyişib, ehtimal ki, keçmişdə daha yüksək axınlara malik olub və bəlkə də bu gün mövcud olmayan qolları olub. Ancaq heç kim bu qolların yeri, forması, ölçüsü və ya piramidaların yerləşdiyi yerə yaxınlığı barədə əmin deyildi.
Bu kəşf coğrafiya, iqlim, ətraf mühit və insan davranışı arasındakı sıx əlaqəni bir daha xatırladır.
Aerofotoşəkillərdə və ya peyklərdən çəkilmiş görüntülərdə çay izi yox idi. Ghoneim deyir: "Nilin erkən strukturu ilə bağlı bir çox tədqiqatlar aparılsa da, bunlar əsasən kiçik ərazilərdən götürülmüş torpaq nümunələri ilə məhdudlaşdı və nəticədə qədim Nil kanal sistemlərinin yalnız kiçik hissələrinin xəritəsi çəkildi" dedi. Bir gün radar peyk məlumatlarını araşdırarkən maraqlı bir şey gördü. O, öz komandası ilə əraziyə geofiziki tədqiqatlar aparmaq və çöküntü nümunələrini toplamaq üçün gedib. Beynəlxalq tədqiqat qrupu qolun xəritəsini tərtib etmək üçün həm radar peyk şəkillərindən, həm də çöl tədqiqatlarından istifadə edib.
"Sayısız" məbədlər hələ də basdırıla bilər
Misirdə doğulub boya-başa çatan Qoneym bu ərazidəki piramidaların çoxluğu ilə tanış idi. Amma o, həmişə onların niyə orada tikildiyi ilə maraqlanırdı. Əlavə araşdırmalar üçün Milli Elm Fonduna müraciət etdi. Yerə nüfuz edən radar və elektromaqnit tomoqrafiyadan istifadə etməklə toplanmış geofiziki məlumatlar onun Nil çayının qədim qolu olduğunu təsdiqlədi.
Tədqiqatçı Eman Ghoneim Giza piramidaları və Böyük Sfenksin qarşısında Nil çayının yoxa çıxmış hissəsinin səth topoqrafiyasını öyrənir. Foto: Eman Ghoneim
Qrupun qazma avadanlığı ilə çıxardığı nümunələr təxminən 25 metr dərinlikdə çay kanalına uyğun qumlu çöküntü aşkar edib. "O, yəqin ki, çox uzun və bəzi yerlərdə olduqca geniş idi" dedi Ghoneim. “Biz yarım kilometr və ya daha çox məsafədən danışırıq ki, bu da bugünkü Nil çayının eninə bərabərdir” dedi.
Belə bir qolu piramidaların inşasına kömək etmək üçün böyük bir vasitə təmin edərdi. Misirin hər tərəfinə yayılan belə bir damar sistemi nəhəng daşların, tonlarla materialın və işçilərin asanlıqla daşınmasını təmin edərdi.
Qol, görünür, küləyin əsdiyi qumla örtülmüş və təxminən 4200 il əvvəl, piramidalar tikildikdən əsrlər sonra güclü quraqlıqdan sonra səhra altında basdırılmışdı.
Prof. Ghoneimin fikrincə, qollar yox olduqca, qədim Misir şəhərləri də yox oldu və biz onları haradan tapacağımız barədə heç bir məlumatımız yoxdur. Tədqiqatlara görə, Əhramat qolunun sahillərində əkinçilik sahələrinin və səhra qumlarının altında hələ də “saysız-hesabsız” məbədlər basdırıla bilər.
Aysun / Demedia.az
