25 saatlıq elektrik kəsilməsi böyük xaos yaratdı...
Dünyanın ən məşhur və unikal şəhərlərində bəzən onlar qədər xüsusi problemlər ola bilər.
Paris küçələrində nəhəng siçovullar, Nyu-Yorkda tez-tez elektrik kəsilməsi və təbii ki, İstanbulun meqapolisindəki nəqliyyatın hərəkəti... Ancaq bunların hamısı arasında yalnız Nyu-Yorkun özünəməxsus elektrik problemi var.
Demedia.az xəbər verir ki, elektrik kəsilməsinin insanları necə öldürə biləcəyini soruşanlar üçün, arxalarına baxmadan ən qaranlıq küçələrdə nə qədər gəzə biləcəklərini soruşmaq mənalı olardı. 1977-ci ildə vəziyyət məhz belə idi. Küçələr 25 saatlıq, ən azı gecə kimi qaranlığa qərq olmuşdu. İldırım çaxması ilə başlayan fasilə milyonlarla dollar ziyana səbəb olub, minlərlə qadının və günahsız ailənin həyatını alt-üst edib. Biz buradan 9 min kilometr uzaqda, okeanın o biri ucunda olan Nyu York şəhərinin qaranlıq küçələrinə gedirik!
13 iyul 1977-ci il Nyu Yorkda adi bir yay günü deyildi. Həmin gün yağan güclü yağış və onu müşayiət edən şimşək tünd buludların işıqdan məhrum etdiyi şəhəri tamamilə qaranlığa qərq etmək üzrə idi. Saat 20.40-da ildırım çaxması 25 saatdan çox davam edəcək elektrik kəsilməsinə səbəb olub. Bu elektrik kəsilməsinə səbəb olan ildırım da bir çox Nyu Yorkluların həyatının tam ortasına düşəcəkdi. Çünki parlaq və onlarla rəngarəng ekranla bəzədilmiş Nyu York meydanları və küçələri qaranlığa qərq olanda ağla gələn hər bir pisliyin paytaxtı oldu. 47 il əvvəl baş verən gecə Nyu Yorkun qaranlıq tərəfini ortaya çıxardı!
Həmin gecə küçələr qaranlığa qərq oldu və bu, təcavüz, zorlama, soyğunçuluq və talan kimi cinayətlərin pik həddə çatmasına səbəb oldu. Evdə oturan Nyu Yorklular qadınların aramsız qışqırtılarını və fəryadlarını eşitdilər. Şəhər sanki yandırma halları ilə yanğın səhnəsinə çevrildi. Həmin gecə şəhərin kasıb yerlərində hər cür cinayətə yol açan qaranlıq, elektrik enerjisinin kəsilməsindən düz 9 ay sonra doğum evlərinin dolmasına səbəb oldu. İyulun 13-ün qaranlığında yüzlərlə qadın pis niyyətli kişilərlə qarşılaşdı və onları daha da dərinləşdirdi və təəssüf ki, təcavüzə məruz qaldı.
Lampanın ixtiraçısı və dünyanın aparıcı dahilərindən biri olan Tomas Edison 1882-ci ildə öz heyranedici ixtirasını Nyu-Yorkda quraşdırdı və küçələri işıqlandırmağa müvəffəq oldu. İngiltərə haqqında deyilsə də, “günəşin heç vaxt batmadığı imperiya” indi Edisonun Nyu Yorku idi. Şəhər tamam işıqlandı, dünyanın ürəyi burada döyünməyə başladı. Zaman keçir, gündən-günə işıqlanan şəhərdə gecələr günlərə çevrilirdi. O qədər ki, 1884-cü ilə qədər Pearl Street elektrik stansiyası 10 mindən çox lampa ilə 500-dən çox müştəriyə xidmət göstərirdi. Artıq işıqlanan təkcə küçələr deyildi. Gələcəkdə dünyanın ən məşhur şəhərlərindən biri olan Nyu Yorkda elektrik qurğuları gündən-günə yayılırdı.
İlk işıqlandırma cəhdlərindən bir əsrdən çox vaxt keçdi. Edison artıq Nyu-Yorkun yeganə elektrik paylayıcısı deyildi, lakin o, ən güclü idi. 1977-ci ildə baş verən hadisələr 350 milyon dollar itkiyə və böyük reaksiyalara səbəb olsa da, Edison hələ də elektrik nəhəngi idi. Hazırda dünyanın ən böyük enerji paylama sistemlərindən birini idarə edən Con Edison 1823-cü ildə New York Gas Light şirkəti kimi təsis edilib. Daha sonra o, elektrik, qaz və buxar xidmətləri ilə New York City və Westchester County-də yaşayan 10 milyon insanı enerji ilə təmin etməyə başladı. Ancaq 21-ci əsrdə belə elektrik kəsilməsi səbəbindən bir qurban olmadı, bu kəsilmələr davam etdi və 1977-ci ildə olduğu kimi həm hadisələrdən, həm də müxtəlif səbəblərdən onlarla insan həyatını itirdi. 1965-ci ildə baş verən işıqların kəsilməsi 200 min kvadrat kilometr ərazidə yaşayan 25 milyon insanı 12 dəqiqə kimi qısa müddətdə qaranlıqda qoydu. 1965, 1977, 2003, 2019 və 2021-ci illərdəki ixtisarlardan sonra həmişə eyni sual verilirdi. Nikola Tesla Tomas Edisonun yerinə Nyu Yorku maarifləndirsəydi, bu baş verə bilərdimi?
Aysun / Demedia.az
