Ayda nə yeyəcəyik?

Kosmos əsri sürətlə yaxınlaşır.

Demedia.az xəbər verir ki, növbəti iki il ərzində NASA Artemis proqramı vasitəsilə astronavtları Aya geri göndərməyi planlaşdırır; 15 il orbitdə qalması nəzərdə tutulan, lakin indi kosmosda 26-cı ilini tamamlayan Beynəlxalq Kosmik Stansiya (BKS) tezliklə yenilənəcək. Və elm adamları uzun ekipajlı kosmik missiyaları ciddi şəkildə nəzərdən keçirirlər. Buna zəngin insanları kosmos sərhədlərinə aparan turizm layihələri də əlavə olunduqda ağlımıza belə bir sual gəlir: Bəs ora gedəndə nə yeyəcəyik?

Avropa Kosmik Agentliyinin astronavt əməliyyatları üzrə vitse-prezidenti Dr. Sonja Brungs, uğurlu dərin kosmos missiyası üçün astronavtların ehtiyaclarına uyğunlaşdırılmış müxtəlif pəhrizin vacibliyinə diqqət çəkir. O, həmçinin əlavə edir: "Qida astronavtların psixi sağlamlığını qoruyan bir şeydir".

Hazırda astronavtlara içərisində hazır yeməklər olan kiçik qida paketləri verilir. Bu qidalar xüsusi istehsal şirkətləri tərəfindən hazırlanır və sonra dondurularaq qurudulur, susuzlaşdırılır və ya termostabilləşdirilir. Astronavtlar bu yeməkləri qızdırmaq və ya soyutmaq üçün su əlavə edirlər. Onlar özləri ilə evi xatırladan xüsusi yemək də gətirə bilərlər, lakin bunlar emal edilməlidir.

Əsas olanlar var: Çörək kimi qırıntıları olan heç bir şey kosmosa aparıla bilməz. Çünki qırıntılar aşağı çəkisi olan bir mühitdə asanlıqla havaya düşə bilər, yəni nəfəs almaq və ya həyati avadanlıqlara daxil olmaq deməkdir. Bədənimiz natriumu kosmosda fərqli şəkildə saxlayır, bu da osteoporoza səbəb ola bilər. Bu səbəbdən duz istehlakı da məhduddur. 

2021-ci ildə NASA məhdud resurslar və minimum tullantı ilə kosmosda qida istehsal etməyin yeni yollarını tapmaq üçün Dərin Kosmos Qida Müsabiqəsi başlatdı. İştirakçılar uzun kosmos missiyaları zamanı istehlak edilə bilən təhlükəsiz, qidalı və dadlı qidalar istehsal etməyi hədəfləyirlər.

Helsinkidə yerləşən Solar Foods müsabiqənin final mərhələsinə yüksəlmiş səkkiz şirkətdən biridir. Onların diqqətəlayiq bir konsepsiyası var: zülal istehsal etmək üçün kosmik zibildən istifadə. Solar Foods şirkətinin vitse-prezidenti Artuu Luukanen layihəni belə ümumiləşdirir:

Biz sözün əsl mənasında havadan yemək yaradırıq.

Şirkət Finlandiyanın kənd yerlərində karbon qazı, hidrogen və oksigen qarışığı ilə qidalanaraq böyüyən yeməli mikrob kəşf edib. Nəticədə bakteriyalardan zülal mənbəyi əldə etdi.

Solar Foods zülalı pasta və ya toz halına salına bilər; Makaron, protein çubuqları, ət alternativləri və yumurta əvəzediciləri kimi qidalı qidalar yaratmaq üçün müxtəlif ləzzətlər və teksturalarla qarışdırıla bilər. Hətta şokolad kimi zülalla zəngin qidalar istehsal etmək üçün qida maddələri ilə qarışdırıla bilər. Tədqiqatlar bu zülalın yağlarla qarışdırılması və 3D printer vasitəsilə biftek teksturalı məhsula çevrilməsi istiqamətində davam edir.

"Biz kosmik qida haqqında düşünməyə başladıq, çünki hər hansı bir kosmos mühitində iki vacib tullantı qazınız var: Hidrogen və karbon qazı" dedi Luukanen. "Beləliklə, burada söhbət yalnız kosmos üçün qida istehsalı texnologiyası deyil, həm də ətraf mühitə nəzarət və həyatı dəstəkləmə sisteminin tərkib hissəsi olacaq bir şeydir."

Təzə yemək də böyük bir məsələdir: Vitamin tabletləri faydalı olsa da, astronavtların da təzə məhsula ehtiyacı var. Sıfır cazibə qüvvəsi və sıfır Günəş işığı mühitində tərəvəz yetişdirmək üçün təcrübələr davam edir. BKS-də astronavtların mikroqravitasiya şəraitində bitki yetişdirdiyi "Veggie" adlı kiçik bir tərəvəz bağı var.

Yenidən Yerə dönsək; Floridada yerləşən Interstellar Lab şirkəti mikroyaşıllar, tərəvəzlər, göbələklər və hətta həşəratlar istehsal etmək üçün bioregenerativ modul sistem hazırlayıb. Kosmosda mikroyaşılları səmərəli şəkildə böyütməyin yollarını araşdıran Melburnun Kosmos Müəmması kimi o, Dərin Kosmos Qida Müsabiqəsində finalçılardan biri idi.

NASA Deep Space Food Challenge-da altı finalçıdan üçü Göteborqdan olan Mycorena da daxil olmaqla göbələkləri öyrənir. Mycorena mikoprotein (göbələklərdən əldə edilən və tez-tez alternativ ət məhsullarında istifadə olunan bir protein növü) istehsal etmək üçün mikroyosun və göbələklərin birləşməsindən istifadə edən bir sistem hazırladı.

Şirkətin Ar-Ge qrupunda çalışan Carlos Otero, “Göbələklər müxtəlif təbəqələrdə böyüyə və sürətlə böyüyə bilər. Siz ekipaj üçün kifayət qədər qida istehsal edə bilən kiçik, lakin səmərəli sistem dizayn edə bilərsiniz. "O, radiasiyaya davamlıdır, həmçinin saxlamaq və daşımaq asandır" deyir.

Özəl şirkətlər kosmos yarışına girdikcə aşpazlar üçün yeni imkanlar yaranır.

Kopenhagendəki Michelin ulduzlu restoran Alchemist-in aşpazı Rasmus Munk da kosmos yarışına qatılan aşpazlar arasındadır. Munk bu yaxınlarda eksklüziv Kosmos Perspektivini işə salmaq üçün SpaceVIP ilə əməkdaşlıq etdi.

Aysun / Demedia.az