Marsın səthindəki bu dəlikdə nə var?
Marsa gələn insanların radiasiyadan, temperaturun dəyişməsindən və planeti narahat edən qum fırtınalarından qorunmaq üçün təhlükəsiz yerə ehtiyacı olacaq.
Demedia.az xəbər verir ki, planet Yerə və ya Aya bənzəyirsə, yerin altında sığınacaq kimi istifadə edilə bilən böyük lava tunelləri olmalıdır. Bu lava borularının çökmüş hissələri (gömrük pəncərələri də deyilir) yeraltı sığınacaqlara girişi təmin edə bilər.
Marsdakı bu dəlik daha böyük yeraltı mağaraya səbəb olurmu?
Şəkil NASA-nın Mars Reconnaissance Orbiter (MRO) üzərindəki HiRISE yüksək ayırdetmə təsvirli elmi eksperiment kamerası tərəfindən çəkilib.
Çuxur cəmi bir neçə metr uzunluğundadır və Marsın Arsia Mons bölgəsində yerləşir. Arsia Mons və Tharsis Montes adlı üç sönmüş vulkan qrupuna daxil olan vulkanlardan biridir.
Tarsis kurqanındakı Tarsis bölgəsi nəhəng vulkanik düzənlikdir və minlərlə kilometrə qədər uzanır. Marsın qalan hissəsindən yüksəkdə olan bölgə planetin orta hündürlüyündən 10 kilometr yüksəkdir. Bölgə keçmişdə vulkanik aktiv olduğu üçün sözügedən dəlik qədim dövrlərdəki vulkanik fəaliyyətin birbaşa nəticəsidir.
Arsia Mons ərazisindəki bəzi dəliklər çökmüş səma pəncərələri və ya yeraltı lava borularının qapıları ola bilər.
Soldakı şəkil bir neçə il əvvəl qeydə alınmış Arsia Monsdakı fərqli dəliyin ilk şəklidir. Sonradan çəkilən sağdakı şəkildə görünən divar bu dəliyin heç bir yerdə açılmadığının sübutudur.
Ancaq bununla bağlı bir çox qeyri-müəyyənlik var. Onların bir görüntüsündə işıqlandırılmış yan divar göstərilir ki, bu da onun sadəcə silindrik bir çuxur olduğunu ifadə edə bilər.
Şəkildəki dəlik mağara və ya lava borusunun girişi deyil, sadəcə bir çuxur və ya quyu ola bilər. Havay vulkanlarında belə birləşmələr var və onlara çuxur kraterləri deyilir. Onlar uzun mağaralara və ya lava borularına bağlı deyillər və yerin çox dərinliyində baş verən çökmələrlə əmələ gəlirlər.
Havayda çuxur kraterlərinin ölçüləri 6 metrdən 186 metr dərinliyə və eni 8 metrdən 1140 metrə qədər dəyişir. Arsia Monsdakı və xəbərimizin əsas vizualındakı çuxurun dərinliyi cəmi 178 metrdir.
Aydakı lava çuxurları və boruları haqqında Marsdakından daha çox şey bilirik. Onların bəzilərinin 17 dərəcə sabit temperaturda olduğunu bilirik. Təbii ki, onlardan daha yaxşı şəkillərimiz var. Bu görüntülərə qayalarla örtülmüş yerin maraqlı görüntüləri də daxildir.
Bu Ay mağaralarını və lava borularını necə araşdıra biləcəyimizə dair bir çox fikir var. Bunların arasında konsept robot dizaynları da var.
Ola bilsin ki, Ayın səthində astronavtlar bu boruların içərisində hava ilə doldurulan yaşayış yerlərində sığınaraq radiasiyadan, temperaturun dəyişməsindən və mikrometeorlardan qoruna bilərdilər.
Lakin Marsdakı vəziyyət başqa problemdir. Marsda da lava borularının olmaması üçün heç bir səbəb yoxdur. Əslində, Marsın cazibə qüvvəsi Yerinkindən çox zəifdir və bu, daha böyük boruların əmələ gəlməsinə imkan verməlidir.
Mars görüntülərində də çatlar var, bu çatlar çökmüş tunellərə aiddir. Bununla belə, yəqin ki, bütün çökmüş borularda çatlar əmələ gəlmir.
Aysun / Demedia.az
