2 milyard işıq ili genişliyi olan boşluğun ortasındayıq?
İçində olduğumuz Samanyolu Qalaktikası kainatdakı milyardlarla qalaktikadan yalnız biridir. Deməli, kainata ümumən nəzər saldıqda, bizim elə bir xüsusi mövqemiz yoxdur. Ancaq yerli kosmik qonşumuza yaxınlaşdıqca hər şey dəyişir.
Demedia.az xəbər verir ki, yeni müşahidələrin sayının artması ilə nəhəng bir kosmik boşluğun ortasında olduğumuz aydın oldu. Astronomlar bu boşluğun varlığını ilk dəfə 2013-cü ildə iddia etsələr də, o vaxtdan bəri boşluqla bağlı dəlillərin sayı artmaqdadır. Amma qəribəsi odur ki, bildiyimiz fizika qanunlarına görə bu boşluq orada olmamalıdır. Əgər boşluq həqiqətən də düşüncə olaraq mövcuddursa, kainat haqqında anlayışımızda nəsə əskik olmalıdır.
Kosmologiyanın əsasını təşkil edən kosmoloji prinsip adlanan nəzəriyyəyə görə, kainatdakı maddə geniş miqyasda bütün kainatda bərabər paylanmalıdır. Bunun vacib olmasının səbəbi odur ki, elm adamları vahidliyi qəbul edərək, ilkin kainatdakı cisimlərə yaxın cisimlərə eyni fizika qanunlarını tətbiq edə bilirlər. Başqa sözlə, hər şey eyni universal qanunlar altında fəaliyyət göstərməlidir. Kainatı anlamaq və araşdırmaq üçün bu sadə və başa düşülən yanaşmaya görə, astronomların içində olduğumuzu iddia etdikləri boşluq əslində mövcud olmamalıdır.
Son 10 ildə aparılan çoxsaylı müşahidələr göstərir ki, kainatdakı maddə yüksək və aşağı sıxlıqlı ərazilərdə toplanır. Deməli, kainat düşündüyümüz qədər “bərabər” deyil. Məsələ ilə bağlı St. St. Andrews Universitetindən Indranil Banik izah edir: "İndiyə qədər bizim əhəmiyyətli dərəcədə sıxlıq içində olduğumuz aydındır. Hələ də məhdud dərəcədə buna qarşı çıxan bir neçə insan var. Məsələn, bəzi insanlar düzgün şəkildə iddia ediblər ki, standart modeldə belə bir boşluq olmamalıdır, bu doğrudur." . Təəssüf ki, bu, boşluğun olmadığını sübut etmir."
Banik, keçən il Royal Astronomical Society tərəfindən nəzərdən keçirilən aylıq bildirişlər jurnalında dərc edilmiş məqalənin müəlliflərindən biridir. Məqalədə iddia edilir ki, biz KBC adlanan bu 2 milyard işıq ili eni boşluğunun mərkəzinə yaxın yaşayırıq. 2 milyard işıq ilini təsəvvür edə bilməyənlərə kömək edək: 20 min Samanyolu qalaktikasını yan-yana qoysaq, bu məsafəyə çata bilərik.
Boşluq kosmologiya qanunlarına tabe olmur
KBC boşluğu tamamilə "boş" yer deyil. Çünki o, biz də daxil olmaqla bir çox qalaktikalara ev sahibliyi edir. Lakin Banik və onun həmkarlarının hesablamaları düzgündürsə, boşluğun içərisində xaricdən 20% az maddə var. Bu, böyük fərq kimi görünməsə də, yerli kosmik qonşuluğumuzda çaşqın nəticələrə gətirib çıxarır.
Qalaktikamıza ən yaxın qalaktika: Andromeda Qalaktikası.
Daha ətraflı desək, bizə yaxın olan ulduzlar və qalaktikalar bizdən lazım olduğundan daha sürətlə uzaqlaşırlar. Kosmoloqlar kainatın genişlənmə sürətini Hubble sabiti adlanan dəyərlə ölçürlər. Hubble sabiti kainatda baxdığınız hər istiqamətə bərabər olmalıdır. İstər çox yaxın obyekt olsun, istərsə də çox uzaq obyekt. Buradakı problem yerli qonşularımız sayıla biləcək ulduzların və qalaktikaların Hubble sabitinin proqnozlaşdırdığından çox daha sürətlə uzaqlaşmasıdır. Bu, kainatın necə genişləndiyi və təkamül etdiyi ilə bağlı qanunlarımızı qüvvədən salır.
Astronomlar Hubble sabitindəki bu uyğunsuzluğun nədən qaynaqlandığına dair fikir ayrılığına malikdirlər və bu mübahisə Hubble gərginliyi kimi tanınır.
Banik və həmkarları boşluğun həll yolu ola biləcəyini irəli sürürlər, çünki boşluqdan kənarda daha güclü cazibə qüvvəsi olan yüksək sıxlıqlı bölgələr qalaktikaları və ulduzları özlərinə doğru çəkə bilər. Banik həmçinin iddia edir ki, bu axınlar kosmoloqların yaxınlıqdakı obyektlərə baxarkən Hubble sabiti üçün niyə daha yüksək qiymət hesabladığını izah edə bilər. Materiya kosmosda daha sürətli hərəkət edir, boş bölgəmizdən izdihamlı kosmosa uçur.
Əgər vakuum həqiqətən mövcuddursa, dəlillərin dediyi kimi, bu, kosmosu təsvir etmək üçün istifadə etdiyimiz bəzi fiziki qanunları yenidən nəzərdən keçirməli olduğumuz anlamına gələ bilər. Nəhayət, Banik nəzəriyyəsi, yerli kosmik bölgəmizdə Hubble sabitinin niyə daha yüksək olduğunu izah edə bilər.
Aysun / Demedia.az
