Eynşteynin nəzəriyyəsi bu qəribəliyi izah edə bilmir...
Son 100 il ərzində aparılan çoxsaylı tədqiqatlar Albert Eynşteynin ümumi nisbilik nəzəriyyəsini təsdiqlədi. O qədər ki, bu nəzəriyyə sayəsində biz qara dəliklərdən tutmuş sadə GPS yerləşdirmə texnologiyalarına qədər hər şeydən faydalandıq.
Demedia.az xəbər verir ki, ancaq getdikcə inkişaf edən texnologiya sayəsində elm adamları kainatı daha ətraflı şəkildə müşahidə etmək imkanı əldə edirlər. Nəticədə Eynşteynin nəzəriyyəsi ilə izah edə bilmədikləri bir anomaliya ilə qarşılaşdılar.
Eynşteynin ümumi nisbilik nəzəriyyəsi deyir ki, məkan-zamandakı əyriliklər cazibə qüvvəsindən qaynaqlanır. Bununla belə, milyardlarla işıq ili genişlikdə olan qalaktika çoxluqları kimi nəhəng miqyaslı formasiyalara baxdıqda, Eynşteynin cazibə qüvvəsi nəzəriyyəsi işləmir.
Problem nədir?
Journal of Cosmology and Astroparticle Physics jurnalında dərc edilən yeni araşdırmaya görə, cazibə qüvvəsi çox böyük miqyasda olması lazım olduğundan 1% daha zəif görünür. Cazibə qüvvəsi Eynşteynin nəzəriyyəsinə görə hərəkət edirdisə, bu 1%-lik fərq olmamalıdır.
Vaterloo və Britaniya Kolumbiyası universitetlərinin birgə işi ilə edilən kəşf, bu maraqlı vəziyyəti Eynşteynin nəzəriyyəsindəki "kosmik səhv" olaraq xarakterizə edir. Waterloo Universitetindən Robin Wen deyir: "GPS-in işləmə məntiqi və ya qara dəliklər nəzəriyyəsi ilə bağlı problemli heç nə yoxdur. Biz dəyişiklikləri yalnız nəhəng tərəzilərdə görürük."
Kosmoloji gərginliyin azaldılması
Tədqiqat qrupu kosmik mikrodalğalı fon radiasiyası (CMB) məlumatlarını araşdırarkən bu maraqlı “böcək”lə qarşılaşıb. Kosmik fon mikrodalğalı radiasiya Böyük Partlayışdan qalan radiasiyanın yaratdığı zəif şüalanma kimi tanınır. Televiziya və radioda “interferensiya” deyilən xışıltı səsinin mənbəyi məhz bu şüalanmadır. Elm adamları ilk qalaktikaların ilkin kainatda necə əmələ gəldiyini və Böyük Partlayışdan dərhal sonra baş verənləri anlamaq üçün bu şüalanmanı öyrənirlər.
Plank teleskopu kosmik fonda mikrodalğalı radiasiya fonunda görünür. Wen və onun həmkarları bu parıltı üçün məlumatları skan edərkən kosmik xətanın sübutunu tapdılar.
Eynşteynin ümumi nisbilik nəzəriyyəsi kimi əsas fiziki qanunlardan istifadə edən bir modeldən istifadə edən Wen və onun həmkarları bu modelin hansı növ CMB məlumatlarını istehsal edəcəyini proqnozlaşdırdılar. Sonra bu proqnozu real müşahidələrlə müqayisə etdilər. Nəticədə müqayisə etdikləri elmi model müşahidələrdə görünənlərlə uyğun gəlmirdi.
Ancaq 1% cazibə qüvvəsi səhvi ilə çıxardıqları modeli yenidən yaratdıqları zaman müşahidələrdən əldə edilən məlumatlara daha yaxın bir proqnoz ortaya çıxdı. 1%-lik fərq o qədər də böyük görünməsə də, bu dəyişiklik Eynşteynin nəzəriyyəsinin yenidən düşünülməsinə ehtiyac olduğunu göstərir. Üstəlik, bu fərq kainatdakı bəzi çaşdırıcı davranışları anlamağa kömək edə bilər.
Kainat, gördüyümüz qədər, "gərginliklərlə" doludur. Başqa sözlə, eyni hadisənin müxtəlif ölçüləri bir-biri ilə uyğun gəlməyə bilər. Bunlardan biri də illərdir astronomları çaşdıran “Habbl gərginliyi”dir.
Hubble Gərginliyi kainatın genişlənmə sürətinin ölçülməsinin bir-biri ilə uyğun gəlməməsi ilə əlaqədardır. Fizikanın standart modelinə görə, kainatın genişlənmə sürəti kainatın hər nöqtəsində eyni olmalıdır. Ancaq yaxınlıqdakı kainatda aparılan müşahidələr genişlənmə sürətinin kainatın uzaq bölgələrinə nisbətən daha sürətli olduğunu göstərdi. Astronomlar bu mürəkkəb vəziyyət üçün birdən çox izahat təklif edirlər. Amma hələlik konsensus əldə olunmayıb. İndi bu "kosmik səhv" ilə işlər asanlaşa bilər.
Tədqiqatın müəlliflərindən olan astrofizika professoru Niayesh Afshordi bu 1%-lik cazibə fərqinin Hubble Gərginliyini azaldacağını, müşahidə və ölçmələrin daha yaxın olmasını təmin edəcəyini iddia edir.
Big Bang-dən bəri kainatın genişlənməsini göstərən diaqram. Müşahidələrimiz göstərir ki, yaxınlıqdakı kainat uzaq bölgələrə nisbətən daha sürətlə genişlənir. Lakin bizim standart fizika biliklərimizə görə, bu belə olmamalıdır.
Kosmik səhv realdırmı?
Bu kosmik səhv astronomlara Hubble Gərginliyini həll etməyə kömək edərsə, yaxşı nəticə verə bilər. Bununla belə, Wen həmçinin deyir ki, onların tədqiqatları böyük miqyasda 1% cazibə fərqini dəqiq göstərməyə bilər. Hələlik bu fərqin sadəcə statistik səhv olması ehtimalı var. Wen bildirir ki, qarşıdakı 10 ildə toplanacaq məlumatlar bu səhvin həqiqətən aşkar edilib-edilmədiyini və ya sadəcə statistik bir səhv olduğunu aydınlaşdıracaq.
Aysun / Demedia.az
