Yerin dərinliklərindəki sirli təbəqə!
Yer qabığının 3 min kilometr altında “D” təbəqəsi adlanan sirli təbəqə var. Topaqlı quruluşu ilə alimləri təəccübləndirən bu sirli təbəqə Yerin keçmişi haqqında yeni məlumatlar verə bilər.
Demedia.az xəbər verir ki, dünyanın bəzi yerlərində qalın, bəzi yerlərində isə nazik olan bu təbəqə, milyardlarla il əvvəl Yer kürəsini əhatə etdiyi düşünülən qədim lava okeanından əmələ gəlmiş ola bilər. Beynəlxalq tədqiqatçılar qrupunun hazırladığı simulyasiyalara görə, bu lava okeanının dibində fövqəladə təzyiq və temperaturun yaşadığı kimyəvi reaksiyalar bu gün D qatında gördüyümüz nizamsızlığın səbəbi kimi görünür.
Komandanın hazırladığı bu yeni simulyasiya əvvəlkilərdən böyük fərqi ehtiva edir: Su.
Bu okeanlar soyuyan və bərkiməyə başlayanda artıq bu lava okeanlarında mövcud olan suyun təsiri əvvəlki tədqiqatlarda çox nəzərə alınmamışdır.
Yeni araşdırmalara görə, suyun minerallarla qarışaraq dəmir-maqnezium peroksid və ya (Fe,Mg)O2 əmələ gətirdiyi düşünülür. Bu molekul dəmiri özünə çəkdiyi üçün Yerin xarici nüvəsi ilə onu əhatə edən mantiya arasındakı sərhədin bir qədər yuxarısında D qatında dəmirlə zəngin bölgələrin əmələ gəlməsi izah edilə bilər.
"Tədqiqatlarımız göstərir ki, bu sulu maqma okeanı dəmir-maqnezium peroksid adlanan dəmirlə zəngin fazanın meydana gəlməsini dəstəkləyir" dedi Pekindəki Yüksək Təzyiqli Elm və Texnologiyanın İrəli Araşdırma Mərkəzinin (HPSTAR) məlumat alimi Qingyang Hu dəmirə yaxınlıq dəmirin üstünlük təşkil etdiyi peroksidin bir neçə ilə on kilometrlərlə qalınlığında təbəqələrdə toplanmasına səbəb ola bilər.
Bu təbəqə bir çox maraqlı effektlərin mənşəyi ola bilər.
Qrupun hazırladığı yeni yazıya görə, bu bölgədəki dəmir sürükləndiyi üçün müəyyən bölgələrdə kimyəvi reaksiyalar daha çox baş vermiş və D təbəqəsi meydana gəlmiş ola bilər. Komandanın iddiası doğrudursa, bu nəzəriyyə yer qabığının altında yerləşən və seysmik dalğaları ləngidən sıx maddələrdən ibarət olan “ultra aşağı sürətlənmə zonalarını” izah etməyə kömək edir. Üstəlik, tədqiqatçılar dəmirlə zəngin olan bu təbəqələrin alt mantiyanın altındakı müxtəlif bölgələri bir-birindən ayrı saxlayaraq izolyasiya rolunu oynadığını düşünürlər.
Alimlər düşünürlər ki, Yer kürəsini erkən dövrlərdə əhatə edən bu qədim maqma okeanı Yerin təxminən 4,5 milyard il əvvəl başqa bir planetlə toqquşması zamanı yaranıb. Toqquşmadan sonra kosmosa atılan bəzi parçaların peykimiz olan Ayın əmələ gəlməsinə səbəb olduğuna dair nəzəriyyələr də var. Toqquşmadan qalan karbon, azot, hidrogen və kükürd kimi elementlər də planetimizdə həyatın yaranmasında böyük rol oynayıb.
Təbii ki, belə qədim dövrləri araşdırmaq o qədər də asan deyil. Yerin səthinin altında nələr olduğuna dair çoxlu müxtəlif elmi fikirlər var. Bu mövzulardakı araşdırmalar sayəsində biz milyardlarla il əvvəl Yerin necə olduğu haqqında fikir formalaşdıra bilərik.
Aysun / Demedia.az
