Bir asteroid qəfil Yerə yaxınlaşsa nə olardı?
Əgər yaxın 14 il ərzində Yer kürəsinə yeni kəşf edilmiş asteroid düşsə, nə edərdiniz?
Demedia.az xəbər verir ki, əslində, nəzərə alın ki, bu kosmik qayanın diametri 100-320 metr arasındadır və bu da azmış kimi Günəşin arxasına keçəcək və növbəti yeddi ay ərzində müşahidə oluna bilməz. İşlər nəzarətdən çıxır, elə deyilmi?
Belə bir əsəb pozucu ssenariyə hazırlaşmaq üçün NASA “Bir millət olaraq potensial təhlükəli asteroid və ya kometa təhlükəsinə effektiv cavab vermək qabiliyyətimizi məlumatlandırmaq və qiymətləndirmək” adlı məşq keçirdi. Mümkün bir asteroid və ya kometa toqquşması da kosmik agentliyin beşinci Planet Müdafiə İdarələrarası Masaüstü Təlimi zamanı sınaqdan keçirməyə davam etdiyi bir sıra qeyri-müəyyənliklərə səbəb ola bilər.
NASA-nın planet müdafiə zabiti Lindley Conson açıqlamasında belə deyib: “Böyük asteroid zərbəsi bəşəriyyətin illər öncədən proqnozlaşdırmaq və qarşısını almaq üçün tədbirlər görmək texnologiyasına malik olduğu yeganə təbii fəlakət ola bilər”.
İndiyə qədər, ən azı növbəti 100 il ərzində Yerlə toqquşma kursunda olan heç bir məlum asteroid aşkar edilməyib. Astronomların fikrincə, belə böyük bir toqquşmanın canlı insanların həyatı boyu baş verməsi ehtimalı çox aşağıdır. Planet müdafiə agentlikləri də belə bir toqquşma təhlükəsi ilə bağlı xəbərdarlıq səviyyəsini yüksəltməli deyildi. Bununla belə, yaxınımızdan keçən asteroidlərlə bağlı sensasion xəbər görmədiyimizi deyə bilmərik.
Conson Mashable-a verdiyi açıqlamada indiyə qədər heç bir xəbərdarlıq etmədiklərini də qeyd edib.
“Biz əvvəllər heç vaxt xəbərdarlıq etməmişik”.
Bununla belə, NASA-nın dediyi kimi, nə vaxtsa toqquşmanın baş verəcəyi demək olar ki, dəqiqdir: “Bəli, asteroidlər tarix boyu Yerə çırpılıb və bu, yenə də baş verəcək”.
Ən son asteroid zərbəsi ssenarisində kosmik agentlik diametri 100 ilə 320 metr arasında olan və Yerlə toqquşma ehtimalı 72% olan hipotetik obyekti hədəfə alıb. Məlumdur ki, bu ölçüdə olan bir obyekt, asteroidlərin ən böyük sinfi olmasa da, kütləvi şəkildə dağıdıcı ola bilər. Məsələn, 50 min il əvvəl Arizonaya dəydiyi və 180 metr dərinlikdə "Meteor Krateri" əmələ gətirdiyi düşünülən obyektin diametrinin 30-50 metr olduğu düşünülür. Amma unutmaq olmaz ki, belə “kiçik” obyekt belə Kanzas-Siti məhv etmək üçün kifayət qədər partlayış yaradır.
Aşağıda görünən hipotetik marşruta görə, asteroid Dallas kimi sıx məskunlaşan ərazilərə də düşə bilər. Bu, dəqiq marşrut bilinməsə belə, az qala ABŞ üçün milli fövqəladə vəziyyət elan edilməsi ilə nəticələnəcək. Ssenariyə görə, toqquşma 14 il sonra, 2038-ci ilin iyulunda baş verir və ölkələri hazırlamaq üçün çox qısa müddət qalır. İlkin müşahidələrə əsasən, obyektin ölçüsü, məzmunu və marşrutu aydın deyil.
NASA-nın açıqlamasında deyilir: "Bu ilki fərziyyə ssenarisinə görə, asteroidin Günəşin arxasından keçməsi səbəbindən təqib müşahidələri ən az 7 ay təxirə salınıb. Bu, əhəmiyyətli vaxt itkisidir."
Planet Müdafiəsi İdarələrarası Masaüstü Təlimi üçün hazırlanmış hipotetik asteroid təsir ssenarisi. Şəkil: NASA
Mümkün toqquşma zamanı Planet Müdafiəsi İdarələrarası Masaüstü Təlimi zamanı görüləcək tədbirləri göstərən slayd. Şəkil: Planet müdafiəsi üzrə idarələrarası iş masası məşqi
Bu son planetar müdafiə məşqi Yerə yaxın obyektləri (Yerin Günəş ətrafında 50 milyon km məsafədə olan cisimlər kimi müəyyən edilir) müşahidə etməyin nə qədər vacib olduğunu vurğulayır. 14 il belə bir münaqişə üçün çox qısa müddətdir.
Bu yaxınlıqdakı obyektləri müşahidə edən NASA-nın maliyyələşdirdiyi Katalina Səma Müşahidəsinin direktoru Erik Kristiensen Mashable-a deyib ki, "nəyin gəldiyini, nə vaxt gələcəyini və nə qədər sürətlə vuracağını bilməlisiniz".
"Nə gəldiyini, nə vaxt gələcəyini və nə qədər sürətlə vuracağını bilməlisiniz."
NASA, FEMA və digər qurumların həyata keçirəcəyi tədbirlər arasında yaxınlaşan obyektin məzmununu, fırlanma bucağını, sürətini və daha çoxunu öyrənmək üçün ona yaxın bir kosmos missiyası həyata keçirmək hədəflənir. Yer atmosferində kiçik parçalara parçalanacaqmı? O, çınqıl kimidir, yoxsa olduqca bərkdir? Okeana vurma şansları nə qədərdir? Bu böyük əməliyyatla yanaşı, kosmik gəmi ilə cismin istiqamətinin dəyişdirilməsi kimi “məqsədli görüş” də müzakirə edilib.
Aysun / Demedia.az
