Yerin altından gələn SƏSLƏR - Cəhənnəmin qapısı...
1960-cı illərdə Rusiyada geniş və böyük bir çuxur kəşf edildi. Heç kim bu çuxurun nə vaxt və necə əmələ gəldiyini bilmir. Bütün hekayə də bundan sonra başladı.
1989-cu ildə SSRİ dağıldı. Prosesin ikinci mərhələsi kimi KQB-yə aid sənədlərin ələ keçirilib araşdırılması başladı. Qovluqlar arasında üstündə “gizli” emblemi olan biri daha çox marağa səbəb oldu. Qovluqdakı ilk sənədi oxuyanların çoxu orda yazılanlara inanmadı. Qısa vaxt ərzində mətbuatın əlinə keçən və böyük səs-küy yaradan sənəddə bunlar yazılıb:
“20 may 1970-ci ildə dünyanın dibini kəşf etmək üçün işə başlandı”.
Qovluqdakı sonrakı sənədləri oxuduqca məlum oldu ki, dünyanın dibini kəşf etmək işinə sovet alimləri xüsusi nəzarət edib. “Dib” ideyasının əsas qaynaq nöqtəsi isə Kola yarımadasında kəşf edilən qeyri-adi çuxur olub. Layihənin əsas məqsədi Yerin necə əmələ gəldiyini bilmək və yer qabığının alt qatlarına enərək araşdırmaq idi. Güman edilirdi ki, layihə dünyamızın tarixindəki bəzi sirli məqamları da açıqlayacaq.
“Dib” ideyası başlayandan bu günədək çox əfsanələrin yaranmasına və yayılmasına səbəbiyyət verib. Qeyd edim ki, sondaj qazıntısına ilk başlayan ABŞ idi. Amma, həmin qazıntı barədə o dövrün mətbuatında nəsə tapmaq mümkün deyil...
“Dib” layihəsində 3 mindən çox işçi növbə ilə çalışıb. Onların arasında geoloqlar, elm adamları və dövlətin qazıntıya nəzarət üçün xüsusi təyin etdiyi şəxslər vardı.
Sənədlərə əsasən, qazıntı işləri hər gün erkən saatlardan başlayıb, gecəyarısınadək davam edib... Planlanan dərinlik 15 min metr, yəni 15 km olub.
Həmin dövrün mənzərəsinə nəzər salanda qarşımıza çıxan təzad olduqca maraqlıdı. ABŞ üzü yuxarıya, SSRİ isə üzüaşağıya yolçuluğa başlayır və hər ikisi də elmi və texnoloji nailiyyətlərdə bir-birini qabaqlamağa çalışır. Düzdü, ruslar da ötən əsrdə kosmik araşdırmalar aparıb, hətta, ilk dəfə 1957-ci ildə kosmosa süni peyk göndərən də ruslar olub. Yenə də sovet alimlərinin “dünyanın dibini kəşf etmək” iddiası daha çılğın idi... Onların fikrincə, bütün sirli sualların cavabı yerin dərinliyindəydi.
1979-cu ildə “dib” layihəsində 9583 m-ə, Amerikadakı Berta Rogers sondajının dərinliyinə çatdılar. Sonrakı 4 ildə aparılan intensiv qazıntı prosesilə ruslar 1983-cü ildə 12 km dərinliyə enməyə nail oldular. Bundan sonrakı hər 10 metrdə müxtəlif problemlər baş qaldırdı. Sərt qayaların oyulması üçün bir müddət işə fasilə verildi. Yeni planlar hazırlandı.
1984-cü ildə sondaj maşınının ucu parçalandı. Qazıntı heyəti sondaj maşınını geriyə-7 min metrədək çəkib qazıntının istiqamətini dəyişməyə məcbur oldular. 1989-cu ildə 12262 m dərinliyə çatdılar. Bu dərinlikdə təxmin ediləndən daha artıq istiliklə - 1800 C ilə qarşılaşdılar. 1992-ci ildə layihə dayandırıldı.
İndiyədək o dövrün mətbuatından əldə edilən məlumatlar yalnız bunlardı. Təbii ki, “dib” layihəsi hökumətin nəzarətində olan xüsusi əməliyyatlardan sayılırdı və SSRİ rəhbərliyi məlumatları olduğu kimi xalqa açıqlamayacaqdı... Sondaj prosesi zamanı yerin altından çıxarılan bütün nümunələr indiyədək dövlət sirri kimi qorunmaqdadır.
“Dib” layihəsində yer alan, Yer qabığı mövzusunda dünyanın ən məhşur mütəxəssislərindən biri olan Dmitri Azzakov`un qeydlərində isə bundan daha artıq məlumata rast gəlmək olur. Onun yazdığına görə, əslində, 12 min metr dərinlikdən sonra layihənin dayandırılma səbəbi texniki problem deyildi. Azzakov qeydlərində yazır ki, sondaj maşını bir az daha dərinə enməyə çalışırkən sanki boşluğa düşdü. Dəlicinin ağzı boş-boşuna fırlanırdı. Yeraltında bir çuxur, bir boşluq vardı. Mühəndislər maşının xarab olduğunu düşündülər, onu geri çəkməyə başladılar. Sondaj aləti çıxarıldıqdan sonra baxdılar ki, dəlici burğunun bir qismi əriyib. 12 km dərinlikdən gələn isti hava ilə yanaşı qəribə uğultular da eşidilirdi. İstiliyin dərəcəsi ölçüldüyündə heyət gözlərinə inanmayıb: 12000 C temperatur. Bu, həqiqi ola bilməzdi...
Maqmanın istiliyi 20000 C ikən bu dərinlikdə 12000 C temperatur, həqiqətən, inanılmaz idi.
Azzakov`un yazdığı cümlələri olduğu kimi oxumaq istəyirəm: “Bir anda burğu sürətlə fırlanmağa başladı. Bu, o demək idi ki, ya bir mağaraya, ya da boşluğa çatmışıq. Termometrlər 12000 C temperaturu göstərirdi. Bu, gözlədiyimizdən artıq idi. Sanki dünyanın mərkəzində cəhənnəm atəşi yanırdı”.
Bu hal sondaj maşınının boşluğa düşmüş kimi işlədiyini də açıqlayırdı. Elm adamları davam etmək, mühəndislər isə layihəni dayandırmaq istəyirdi. Sonda elm qalib gəldi; layihə davam etdi...
Amma bu dəfə Azzakov hökumətdən temperatura davamlı kabellər və kosmik aparatlarda istifadə edilən, xüsusi hazırlanan mikrofon istədi. O, heç olmasa aşağıda baş verənləri dinləmək istəyirdi. Bilirdi ki, mikrofon və kabellər aşağıdakı istiliyə çox dayana bilməyəcək. Yenə də aradakı qısa vaxt ərzində nəsə eşitmək bəzi suallara aydınlıq gətirə bilərdi.
Kabel və ucundakı mikrofon “dib”ə 1 saat 12 dəqiqəyə çatdı. Az sonra hamını heyrətə salan o qəribə səs eşidilməyə başladı.
Bu səsdə nələr yox idi ki?! Sanki, insanlar ağlayır, çığırır, haray çəkirdi. Ah-nalələr, fəryadlar eşidənlərin qanını dondururdu. Azzakov qeydlərində yazr: “Yer qabığındakı təbəqələrin səslərini eşitmək üçün aşağı salladığımız mikrofonu daha dərinə endirdik. Amma, eşitdiklərimiz fəryad edən insanların səsiydi. Əvvəlcə elə bildik ki, səslər təchizatlardan gəlir. Amma, apardığımız sınaqlar sübut etdi ki, elə deyil.”
Bu dəfə Azzakov hökumətdən temperatura davamlı kamera istədi. O, aşağıdakıları görmək istəyirdi. Uzun sürən danışıqlardan sonra Azzakov`a xüsusi hazırlanan kamera verildi. Bu dəfə temperatura davamlı kabelin ucunda aşağıya kamera göndərildi. “Dib”ə yaxınlaşdıqca bəzi fiqurlar göründü. Sanki kamera şüalanmaya məruz qalırdı.
Kİm bilir, bəlkə o vaxt bizim bilmədiyimiz daha çox şey baş verib? Azzakov qeydlərində yazır ki, o və başçılıq etdiyi heyət hökumət tərəfindən gizliliyi qorumaq üçün təlimatlandırılıb və ciddi xəbərdarlıq alıb. Qeydə alınan səsi və əldə olunan görüntünü sonradan mətbuata heyətdən kimin sızdırdığı da, yəqin ki, yalnız SSRİ rəhbərliyinə məlum idi...
Burda bir məsələni də vurğulamaq yerinə düşər. Elmi ateizm SSRİ-nin rəsmi dövlət ideologiyası idi. Kim bilir, bəlkə də hökumət tapılanların insanları dinə yönləndirəcəyindən ehtiyat edirdi?!
Səslərin cəhənnəmdən gəldiyinə dair söylənənlər bu günə qədər davam edir. Zaman-zaman bu səslər haqqında “Allahın hikməti” deyənlər də tapılıb, inanmayanlar da.
Bahadur Seyidov / Demedia.az
