Körfəz necə meydana gəlir?
Xüsusilə Norveç deyəndə ilk ağıla gələn körfəzlərdir.
Demedia.az adını tez-tez eşitdiyimiz, lakin haqqında çox az şey bildiyimiz həmin körfəzlərlə bağlı məlumatı təqdim edir:
Körfəz dənizin buzlaq dərələrini sıxması və daha çox içəri girməsi nəticəsində əmələ gəlir; nazik, uzun, adətən çox dərin və çox sıldırım olur. Adətən Norveç, Qrenlandiya, Alyaska kimi şimal ölkələrində görülən maraqlı sahil tipidir.
Sahillərin formalaşmasında axınlar, dalğalar, axınlar, gelgitlər və buzlaqlar rol oynayır. Bu təbii hadisələr nəticəsində çoxlu müxtəlif sahil tipləri əmələ gəlir. Onlardan biri dünyanın ən nadir körfəzidir.
Buzlaqların əriməsi nəticəsində sıldırımlı vadilərin su basması ilə ortaya çıxan bu sahil tipinin formalaşması ilk dəfə qitələrin bir parça halında olduğu dövrə təsadüf edir. Başqa sözlə, o, həm də geoloji formasiyadır. Bu səbəbdən çox qiymətli təbii gözəllikdir. Körfəzlər dəniz səviyyəsindən 200 metr aşağıda uzanır.
Körfəzlər əsasən bu formadadır, çünki buzlaq eroziyası U formalı dərələr yaradır. U-nun aşağı hissəsi su altında qaldığından fyordların divarları şaquli olaraq sahildən yüzlərlə metr yuxarı qalxa bilər, sahilə yaxın isə suyun dərinliyi bir neçə yüz metr ola bilər. Dünyanın ən böyük şəlalələrindən bəziləri belə körfəzlər üzərinə tökülən kiçik axınlardan əmələ gəlir. Körfəzlər tez-tez əyri kanallara və bəzən kəskin künclərə malikdir. Dibi buzlaq dağıntıları ilə örtülmüş vadi əksər hallarda daxili hissələrdə dağlara qədər uzanır. Vadinin yuxarı hissəsində bəzən buzlaqın kiçik qalığı da olur. İlkin vadini meydana gətirən axın tez-tez buzlar yox olduqdan sonra yuxarı vadinin dibində yenidən görünür və fiyordun ağzında delta yaratmağa başlayır. Bununla belə, əsl körfəzlərdə sıldırım sahillərində, onun çox maili yamaclarında kənd təsərrüfatı ilə məşğul olmaq mümkün deyil. Torpaqlar münbit deyil, iqlim də münbit deyil; Vegetasiya dövrü qısadır. Bundan əlavə, gəmilər üçün təbii sığınacaq funksiyasını daşıyan fyordlar ümumiyyətlə gəmiçiliyin və balıqçılığın inkişafı üçün əhəmiyyətlidir. Dəniz ticarəti və balıqçılığın bir nömrəli yeri tutduğu Norveç iqtisadiyyatında fiyordlar birinci dərəcəli əhəmiyyətə malikdir.
Körfəzlər Adətən Norveç, Qrenlandiya, Alyaska kimi şimal ölkələrində görülən maraqlı sahil tipidir. Norveçdəki Soqnefjordun dərinliyi 1234 m, Çilidəki Messier kanalının dərinliyi isə 1270 m-dir. Bu fyordlardan, xüsusən də Norveçdəki körfəzlər dünyanın ən gözəl mənzərələrini təşkil edir.
Aysun / Demedia.az
