Adamyeyənlərlə bağlı ŞOK FAKTLAR: Müalicə üçün...
Adamyeyənlər tarix boyu bir çox mütəxəssisin diqqətini çəkib. Tarixçilərin və antropoloqların uzun illərdir ki, niyə və nə vaxt ortaya çıxdığına cavab axtardıqları adamyeyənliklə bağlı araşdırmalar maraqlı detalları üzə çıxarıb.
Bəzi ibtidai qəbilələrdə dini ənənə sayılan adamyeyənliyin ən “həlledici” hissələrindən biri ölmüş şəxsin beynini yemək idi. Kannibalizm bir çox xəstəliyə, xüsusən də quru, prion və dəli inəklərə səbəb oldu. Titrəmə ilə başlayan simptomlar çox vaxt ölümlə nəticələnirdi. Amma təbii ki, onların arasında yaşayanlar da olub.
Papua Yeni Qvineyanın qədim sakinləri 1950-ci illərin sonlarına qədər ruhlarını təmizləmək üçün qohumlarının cəsədlərini yeyirdilər. Bu hərəkət nəticəsində minlərlə Foreli xalq arasında “gülmə xəstəliyi” kimi tanınan “quru” xəstəliyə tutuldu və həyatını itirdi. Ancaq bu xəstəliyə yoluxanların hamısı ölmür. Təxminən 200 ildir ki, Fore xalqının ümumi quru xəstəliyinə səbəb olan insanlar qeyri-ixtiyari olaraq gülür, danışa bilmirdilər və güclü titrəmə keçirdilər. 1960-cı illərdən sonra dəyişən sosial qaydalar və qanunlara görə, adamyeyənlik demək olar ki, ortadan qalxdı. Son məlum xəstənin 2005-ci ildə öldüyü güman edilir.
Tarixçilər və antropoloqlar adamyeyənliyin tarixi ilə bağlı müxtəlif araşdırmalar apararaq bu davranışın nə vaxt başladığına dair ipucu tapmağa çalışıblar. Ancaq bu vacib suala cavab vermək əslində olduqca çətin idi, çünki adamyeyənlik tarix boyu bir çox fərqli şeyi təsvir etmək üçün də istifadə edilmişdir. Gündəlik həyatımızda vəhşi görünən hər şeyi təsvir etmək üçün istifadə etdiyimiz 'adayəm' sözü keçmişdə də oxşar istifadəyə malik idi. Adamyeyən sözü ilk olaraq ispanların Karib dənizinə (Canibales) verdiyi addan gəlir. İspanlar Karib qəbiləsini "düşmənlərini yeməkdə" günahlandırdılar. Bu gün bu inanca elm adamları qarşı çıxır.
Mütəxəssislərin fikrincə, Karib qəbiləsi bir sıra Avropa dövlətləri ilə anti-müstəmləkəçilik müharibəsi aparır, adamyeyənlik şayiələri isə xüsusi olaraq qorxu oyatmaq üçün təbliğat kimi istifadə olunur. Ancaq bu iddiaya qarşı Karib qəbiləsinin bədən hissələrini kubok kimi istifadə etdiyinə dair sübutlar var. Hədə-qorxu aktı kimi istifadə edilən adamyeyənlik də müharibə aktına çevrilmiş ola bilər.
Adamyeyənlik haqqında ilk ağıla gələn şeylərdən biri, şübhəsiz ki, bu hərəkəti həyata keçirən insanların rituallarıdır. Onların ən diqqət çəkənlərindən biri Braziliyadakı Tupi xalqına aid idi. Tupililər aylarla öz əsirləri ilə yaşayıb, hətta mahnılar oxuyublar və sonralar bu mahnıları yeyiblər. Lakin sonra onları yeməyə çalışdılar və buna nail oldular.
Bu, həmçinin Tupils üzərində apardığı dəhşətli ritual təcrübələri ilə dünyada tanınan fransız yazıçısı Mişel de Montaignin əsərlərinin mövzusu idi. Montaigne əsərlərində yer alan təfərrüatlara görə, Tupililər əsirləri əvvəlcə ölümlə hədələmiş, daha sonra birlikdə mahnı oxuyaraq onları ələ salmışlar. Tupillərin dəhşətli ənənələrini fransız yazıçısı Montaigne belə yazmışdır:
"Mənim bir dustaq tərəfindən bəstələnmiş mahnım var. Bu mahnıda çağırış var. Hamısı onu yemək üçün bir araya gəlsələr də, onu yedizdirməyə xidmət etmiş öz atalarını, babalarını da yeyəcəklər. Bu əzələlər, bu ət və bu damarlar sənin, kasıb, axmaqsan”.
Tupiləri tədqiq edən ABŞ musiqişünası Gary Tomlinson Tupi ritualı haqqında dedi: "Bu, müharibə edən cəmiyyətlərdə nəsil mübadiləsi idi. Onlar onlara dedilər: "Gələcəkdə xalqım tərəfindən əsir düşəcəksiniz, sizi yeyəcəyik".
Aysun / Demedia.az
